Przedstawienia

Tragedia w pięciu aktach.
Prapremiera: Londyn, ok. 1602 r.
Premiera polska: Lwów, 1797 r. (w przeróbce Schrodera).
Przekłady: W. Bogusławski, A. Horodyski, J. N. Kamiński, J. Hołowiński, J. Komierowski, K. Czarny, Józef Paszkowski, K.Ostrowski, K.Zalewski, J.Kasprowicz, L. Ulrich, Wł. Matlakowski, A. Tretiak, Z. Skłodowski, R. Brandstaetter, W. Tarnawski, J. Iwaszkiewicz, Fr. Pusłowski, W. Chwalewik.
Druk: w "Dziełach Dramatycznych". Warszawa, 1958 r.; t. VI.
Obsada: 23 role męskie, 2 kobiece oraz statyści: panowie, damy, oficerowie, żołnierze, aktorzy, majtkowie, posłowie i inne osoby. Miejsce akcji: Rzecz dzieje się w Elsynorze.
Akt I
Scena 1. Taras przed zamkiem. Źle się dzieje w państwie duńskim. Nie żyje stary Hamlet, potężny Król, który pokonał i zabił władcę Norwegii. Syn zwyciężonego, dzielny Fortynbras, zbiera i szkoli wojsko; w Danii panuje więc znowu atmosfera zagrożenia i niepokoju. Dwaj oficerowie, Bernardo i Mar-cellus, sprawując nocną wartę, zauważyli tajemniczą zjawę snującą się wokół zamku. Następnej nocy wraz z przyjacielem młodego Królewicza Hamleta, Horacym, obserwują ponowne przybycie Ducha, który do złudzenia przy­pomina zmarłego Króla Danii.
Scena 2. Sala audiencjonalna na zamku. Dzierżący władzę po śmierci brata król Klaudiusz wysyła posłów do Norwegii. Nastrój niedawnej żałoby został już na dworze przełamany weselnymi wydarzeniami. Oto owdowiała królowa Gertruda w miesiąc po pogrzebie oddała swą rękę Klaudiuszowi. Odbywają się uczty, płynie wino, dźwięczą fanfary. Jedynie Królewicz Hamlet uparcie nosi czarny strój. Rozpacz po stracie ukochanego ojca łączy się w jego duszy z niechęcią do następcy i żalem do matki.
Scena 3. Komnata w domu Poloniusza, doradcy królewskiego. Jego syn Laertes przed wyjazdem do Francji żegna się z siostrą Ofelią. Przestrzega ją przed miłostkami z młodym Hamletem, przypominając nierówność stanu. Z kolei Poloniusz raczy syna dobrymi radami, pełnymi banalnych mądrości.
Scena 4. Taras zamkowy. Hamlet, Horacy i Marcellus wychodzą w nocny obchód. Zjawienie się Ducha czyni piorunujące wrażenie na Królewiczu.
Scena 5. Oddalona część tarasu. Tutaj zawiódł Hamleta Duch, aby objawie się mu jako widmo ojca i zwierzyć krwawą tajemnicę: został otruty przez Klaudiusza, który wydarł mu życie, tron i żonę. Duch naznacza syna swoim mścicielem - i znika. Hamlet odbiera przysięgę milczenia od dwu przyjaciół. Na ich pytanie odpowiada: - Więcej jest rzeczy na ziemi i niebie, niż się to śniło waszym filozofom. Królewicz uważa, że przez krzywdę ojca i zbrodnię stryja został naruszony porządek moralny i że na nim ciąży obowiązek przywrócenia świata do normy
Akt II
Scena 1. Pokój w domu Poloniusza, który wysyła zaufanego sługę do Paryża z misją szpiegowania syna. Ofelia opowiada ojcu o dziwnej zmianie w za­chowaniu się Hamleta. Poloniusz przypuszcza, że Królewicz zwariował z mi­łości do jego córki.
Scena 2. Sala na zamku. Wracający z Norwegii posłowie przywożą dobre nowiny: wojska Fortynbrasa zostaną skierowane nie przeciw Danii, lecz na Polskę. Przyczyną niepokoju królewskiej pary jest obecnie stan Hamleta. Sprowadzono przeto dwu dawnych jego kolegów, Rosenkranza i Guildensterna, aby dyskretnie zbadali sytuację. Z kolei Poloniusz zjawia się przed tronem i w napuszonej oracji dowodzi, że powodem mniemanego obłędu Hamleta jest oziębłość Ofelii, nakazana jej przez rodzinę. Stary dworak, a potem Rosenkranz i Guildenstern usiłują wyciągnąć Hamleta na słówka, ale on szybko domyśla się, że dawni przyjaciele są obecnie na służbie jego wroga - króla. Tymczasem do Elsynoru przybywają ulubieńcy Hamleta - wędrowna trupa teatralna. Poloniusz dostaje polecenie dobrego przyjęcia aktorów, gdyż są oni żywą kroniką czasu. Królewicz prosi starego komedianta o wplecenie do sztuki specjalnie dopisanego tekstu. Chce bowiem, by przedstawienie stało się pułapką dla królewskiego sumienia.
Akt III
Scena 1. Pokój w zamku. - Być albo nie być, oto jest pytanie - monologuje Hamlet. Kruchy sens istnienia ludzkiego, lęk przed śmiercią, niegodziwości świata - te sprawy zaprzątają go nieustannie - i ciągle nie znajduje na nie odpowiedzi.
Król i Poloniusz postanawiają podsłuchać rozmowę Królewicza z Ofelią. Ale Hamlet orientuje się w sytuacji; w gwałtownej scenie zrywa z kochanką ; rzuca jej ironiczną radę: ...idź do klasztoru. Klaudiusz nie da się nabrać na tę grę, podejrzewa, że jest metoda w tym szaleństwie, a szaleństwa możnych pilnie strzec wypada.
Scena 2. Wielka sala zamkowa. Przed przedstawieniem Hamlet udziela wskazówek aktorom, mówi o teatrze, którego przeznaczeniem jest służyć za zwierciadło naturze, pokazywać cnocie jej rysy, złości żywy jej obraz. Rozpoczyna się widowisko. Sztuka ułożona przez Hamleta przedstawia zbrodnię Klaudiu­sza, tak jak opowiedział o niej Duch. Przerażony król z okrzykiem: - Świa­tła! - ucieka z teatru. Teraz Hamlet jest już pewien winy stryja, woła trium­falnie:
Niech ryczy z bólu ranny łoś,
Zwierz zdrów przebiega knieje,
Ktoś nie śpi, aby spać mógł ktoś.
To są zwyczajne dzieje.
Scena 3. Komnata króla. Klaudiusz wstrząśnięty widokiem swoich zbrodni usiłuje modlić się, ale nie znajduje słów, które mogłyby pojednać go z niebem. Cichaczem zjawia się Hamlet, ma teraz doskonałą okazję pomszczenia ojca. Odchodzi jednak z niczym, uważając, że Klaudiusz nie jest godzien śmierci w chwili modlitwy.
Scena 4. Pokój królowej Gertrudy. Hamlet z rozpaczliwą gwałtownością czyni jej wyrzuty, przyznaje się też matce, że jego obłęd jest mistyfikacją. Przez komnatę przesuwa się Duch ojca, widziany tylko przez Hamleta, przy­pomina o nie spełnionym jeszcze czynie. Gdy za kotarą daje się słyszeć szelest - Królewicz z okrzykiem - Szczur - uderza sztyletem. Nie był to jednak król, a tylko Poloniusz, podsłuchujący wedle swego zwyczaju. Hamlet popełnił niepotrzebną zbrodnię. Opuszcza pokój królowej, wlokąc ciało starego dwo­raka.
Akt IV
Scena 1, 2, 3. Pokoje na zamku. Król, dowiedziawszy się o wypadkach tej nocy, wysyła bratanka do Anglii. Rosenkranz i Guildenstern będą mu towarzyszyć i zawiozą brytyjskim wasalom tajny rozkaz zgładzenia Hamleta.
Scena 4. Równina. W drodze do Anglii Królewicz napotyka przemarsz wojsk Fortynbrasa, ciągnących na Polskę. Widząc ludzi gotowych na wszystko, Hamlet wyrzuca sobie zwlekanie z dziełem zemsty.
Scena 5. Zamek w Elsynorze. Z Francji wrócił Laertes i stojąc na czele zbuntowanego ludu domaga się wyjaśnienia tajemniczej śmierci swojego ojca Poloniusza. Zjawia się ze śpiewem Ofelia, przybrana kwiatami - to niesz­częścia wtrąciły ją w obłąkanie. Król obiecuje Laertesowi, że jeśli będzie mu posłuszny, dostanie zadośćuczynienie za wszystko.
Scena 6. Pokój w zamku. Horacy otrzymuje wieści od Hamleta: szczęśli­wym trafem przejął zdradzieckie listy Klaudiusza do Anglików, odmienił wyrok, posłał na stracenie fałszywych przyjaciół, Rosenkranza i Guildensterna, a sam zdołał umknąć.
Scena 7. Inny pokój w zamku. Król wie już także, że Hamlet uniknął śmierci i że niebawem powróci. Knuje przeto nowy plan zgładzenia bratanka rękami rozwścieczonego Laertesa: dworski turniej szermierczy zakończy się śmiercią Hamleta, gdyż jego przeciwnik mieć będzie zatrutą szpadę.
Akt V
Scena 1. Cmentarz. Szalona Ofelia utonęła. Dwaj grabarze kopiący jej mo­giłę zabawiają się rubasznymi opowieściami sławiącymi ich ponure rzemiosło. Hamlet z Horacym, przechadzając się wśród grobów, znajdują poniewierającą się czaszkę ulubionego niegdyś błazna dworskiego Jorricka. Ten smutny czerep wesołka staje się dla Hamleta obrazem znikomości bytu ludzkiego. Nadciąga orszak pogrzebowy.
Dochodzi do scysji między Królewiczem i Laertesem. Hamlet wyznaje, że kochał Ofelię.
Scena 2. Sala zamkowa. Odbywa się turniej szermierczy między Hamletem i Laertesem. Klaudiusz na wszelki wypadek przygotował dla bratanka również zatruty napój. Wypija go jednak Gertruda i pada martwa. Królewicz duński ugodzony zdradziecką bronią zdąża jeszcze wziąć odwet na królu - przebija go. Laertes jest także śmiertelnie ranny, przeciwnicy wybaczają sobie wza­jemnie - obaj byli mścicielami. Hamlet kona na rękach Horacego ze słowami: - Reszta jest milczeniem.
W tej chwili rozlegają się odgłosy maszerującego wojska. To Fortynbras wraca po zwycięstwie nad Polską. On właśnie obejmie opustoszały tron duński.
Źródło: Stanisław Marczak-Oborski "Iskier przewodnik teatralny", Iskry, Warszawa 1964

Ukryj streszczenie