Wanda Jakubińska-Szacka
JAKUBIŃSKA Wanda, zamężna Szacka (15 lipca 1903 Radom – 31 maja 1987 Berlin),
aktorka.
Była córką Edmunda Jakubińskiego, właściciela zakładu zegarmistrzowskiego w Warszawie, i Julii z domu Brusendorff; żoną aktora Maksymiliana (Marka) Szackiego (zob. t. 1; ślub w 1928). Uczyła się w Warszawie, gdzie w 1921 ukończyła Gimnazjum Krystyny Malczewskiej, a w 1924 Oddział Dramatyczny przy Konserwatorium Muzycznym.
W 1924–31 występowała w Teatrach Miejskich w Łodzi; debiutowała w Kłopotach geniusza (premiera 15 września 1924), potem grała: Damę w masce (Róża, 1926); Położną (Kredowe koło Klabunda), Modliszkę (Percy Zwierzątkowskaja), Sowę i Zosię (Dziady), Hestię (Wyzwolenie) – 1927; Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej), Brygidę (Don Juan Tenorio) – 1928; Matkę Granatową (Człowiek z teką, 1931); grała też w łódzkim Teatrze Letnim w Parku Staszica. W 1925 i 1926 przyjeżdżała do Warszawy na występy w teatrze Perskie Oko. W listopadzie 1926 wyruszyła w objazd (m.in. była w Kutnie) z zespołem Karola Adwentowicza; grała tytułową rolę w Pannie Julii. W 1929 z teatrem łódzkim występowała w Kaliszu. Na jesieni 1931 zaangażowała się do Teatru Melodram pod dyrekcją Leona Schillera w Warszawie, a kiedy teatr pod koniec roku zamknięto, wraz z Schillerem i częścią zespołu wyjechała do Lwowa.
W 1932–37 była aktorką Teatrów Miejskich we Lwowie; grała bardzo dużo, była muzykalna i ładnie śpiewała, toteż powierzano jej często role w komediach muzycznych i sztukach wymagających tych umiejętności, np. Lady Lancaster (Jim i Jill), Celię (Opera za trzy grosze), Mlle Chiffon (Podróż po Warszawie). Miała w swym dorobku kilka dużych ról, choć na ogół grała postacie drugoplanowe, ale w nich zwracała uwagę recenzentów, np. jako Zuzanna (Mąż trzystu tysięcy),
w roli starej panny wydobyła wszystkie możliwości
i sposobności do obrzydzenia siebie wszystkim naokoło wśród homerycznego śmiechu i nieustannych braw na widowni.
Na lwowskiej scenie wystąpiła też jako: Helena (Młodość szumi), Mademoiselle Boutin (Mademoiselle), Rachela (Wesele), Podstolina (Zemsta), Marianna (Marchołt gruby a sprośny), Lucysia (Rodzina), Dorymena (Mieszczanin szlachcicem), Aasa (Peer Gynt), Arsena (Mizantrop), Lukrecja (Spazmy modne), Pułkownikowa (Panna mężatka). W 1937–39 występowała w Teatrze Letnim w Warszawie, np. w rolach: Celestyny (Kłopoty Bourrachona), Doktorowej (On i jego sobowtór), Królowej Karoliny (Madame Sans-Gêne); w lutym 1939 zagrała Mrs Webb (Nasze miasto) w warszawskim Teatrze Narodowym. Na sezon 1939/40 miała być zaangażowana do Teatru Letniego.
Po wybuchu II wojny światowej, na początku okupacji niemieckiej występowała w kawiarni „Sztuka” w Warszawie, później pracowała jako kelnerka, ekspedientka, modystka, otrzymywała też pomoc materialną z funduszów Tajnej Rady Teatralnej. Po wojnie występowała w teatrach w Łodzi; pierwszą jej rolą byk Michasiowa (Panna Maliczewska) w Teatrze Powszechnym Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (premiera 26 lipca 1945). W 1945–48 grała w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza, m.in. Elwirę (Stara cegielnia), Eurykleję (Homer i Orchidea), Panią Bradman (Seans). Od sezonu 1948/49 do końca 1950 występowała w Teatrze Literacko-Satyrycznym Osa, np. jako Balbina (Romans z wodewilu), Ciocia Madzia (Śluby murarskie).
W sezonie 1950/51 zaangażowała się do Teatru Nowego i pozostała w tym zespole do przejścia na emeryturę, 31 grudnia 1970. Występowała w repertuarze dramatycznym, chwalono jej technikę aktorską, umiar w stosowaniu środków wyrazu, doskonałą umiejętność mówienia wiersza. Jedną z ciekawszych ról była Bernarda Alba (Dom Bernardy Alby, 1959),
statyczna, skąpa w geście, stworzyła postać twardej, dumnej, despotycznej kobiety
(Mieczysław Jagoszewski).
Świetna w roli Salome (Pierścień wielkiej damy, 1968) wydobyła
piękno Norwidowskiego słowa, zachowując równocześnie prawdę psychologiczną postaci
(Irena Bołtuć).
Spośród jej ról w Teatrze Nowym warto wymienić: Katarzynę (Pociąg do Marsylii, 1952), Panią Maciągową (Domek z kart, 1954), Jagnę (Świat się kończy, 1954), Nike spod Cheronei (Noc listopadowa, 1956), Klarę Zachanassian (Wizyta starszej pani, 1958), Rebekę (Akropolis, 1959), Anfisę (Trzy siostry, 1961), Gretę Ren (Skandal w Hellbergu, 1962), Milewską (Żabusia, 1962), Hekubę (Trojanki, 1966), Starą Baumertową (Tkacze, 1968), Matkę (Teoria Einsteina, 1970).
W 1938 zagrała w filmach: Gehenna, Profesor Wilczur, Serce matki, Strachy; po wojnie w 1948–70 niewielkie role w około 30. filmach, spośród których warto wymienić: Skarb, Sprawę pilota Maresza, Stajnię na Salwatorze, Szkice warszawskie.
Bibliografia
Almanach 1986/87; Boy: Pisma t. 25,28; Czachowska: Zapolska; Fallek: Cztery sezony; Kaszyński: Teatr łódz.; Kaszyński: Teatralia; Kołakowski: Dramat radziecki; Mickiewicz na scenach pol.; Mościcki: Teatry 1939 (il.); Osiński: Repertuar; Stokowa: Wyspiański; Szletyński: Siedem gawęd s. 45; T. Miejski w Łodzi (il.); T. Nowy w Łodzi: T. przy ul. Cegielnianej; T. Współczesny w Warszawie; Walden: Cztery i pół (il.); Wilski: Szkolnictwo; Wroczyński: Pół wieku; Dz. Łódź. 1959 nr 105 (M. Jagoszewski); IKC 1935 nr 236; Kultura 1968 nr 47 (I. Bołtuć); Kur. Warez. 1925 nr 24; 1938 nr 63, 186, 201, 210, 1939 nr 13, 227; Odgłosy 1968 nr 38 (J. Koprowski); Pam. Teatr. 1965 z. 2 s. 179, 1970 z. 4 s. 476,1971 z. 3–4 s. 493–496, 1997 z. 1–4 s. 343, 351, 2010 z. 1–2 (W. Jakubińska: Wspomnienia z Łodzi i ze Lwowa 1924–1936; il.); Prz. Teatr. i Film. 1924 nr 4, 14, 16, 20; Rampa 1938/39 nr 1; tyg. Ilustr. 1938 nr 30 (il.); Życie Warsz. 1987 nr 131; Afisze, programy (m.in. „Od A do Z”, t. Perskie Oko; il.) i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl
Ikonografia
A. Stopka: Portret, karyk., rys., tusz, 1961 – T. Nowy Łódź; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
