Osoby

GROMNICKA Helena, początkowo Jadwiga Dygatówna, zamężna Dygatowa (26 I 1896 Lwów - 23 III 1962 Londyn), aktorka. Była córką -> Stefanii G., matką aktorki Krystyny Dygat. Debiutowała w czerwcu 1915 w T. im. Słowackiego w Krakowie pod nazwiskiem Jadwiga Dygatówna, a w sez. 1915/16 występowała tamże jako Helena Dygatówna. Grała wtedy niewielkie role, m.in. Mary ("Dzieci kapitana Granta"), Rózię ("Ćwiartka papieru"), Marię ("Złoty wiek rycerstwa"). Następnie występowała w Kielcach (1916) i Lublinie (1917). W 1917 zaangażowała się do T. Polskiego w Warszawie (już jako Helena Gromnicka); wystąpiła po raz pierwszy 22 XII tego roku w roli Lilijki ("Kró­lewna Lilijka"). W T. Polskim grała do końca sez. 1917/18. W sez. 1918/19 występowała w T. Rozmaitoś­ci; 29 XI 1919 brała udział w inauguracyjnym przedsta­wieniu T. Reduta (w roli Heleny - "Ponad śnieg"), gdzie pozostała w sez. 1919/20 i 1920/21; w 1921-22 (od maja 1921) występowała w T. Rozmaitości (objęła w tym czasie większość ról po S. Lubicz-Sarnowskiej i J. Szyllinżance), w 1922-24 w T. Polskim i Małym, w 1924 w T. Komedia, w sez. 1925/26 w T. im. Bo­gusławskiego; od 1926 do 1932 występowała w T. Miejskich, gł. na scenie T. Narodowego, jesienią 1932 w T. Artystów. W tymże roku opuściła scenę i wyjechała z Warszawy do Triestu, gdzie mąż jej Stanisław Dygat został mianowany konsulem (po­ślubiła go 29 IV 1920 w Warszawie). Obdarzona dobrymi warunkami zewnętrznymi, wy­różniała się przede wszystkim w rolach tzw. lirycz­nych i liryczno-naiwnych, zarówno z repertuaru dram. jak i komediowego. Mimo wdzięku, jakim obdarzała swe postaci, zarzucano jej, że niekiedy jest "blada, zdawkowa i sztuczna". Najlepsze role: Paulina ("Pan Benet"), Klara ("Śluby panieńskie"), Klara ("Nikt mnie nie zna"), Hanka ("Pan poseł"), Celia ("Jak wam się podoba"), Helena ("Sen nocy letniej"), Maria ("Nauczy­cielka" D. Niccodemiego), Ofelia ("Hamlet"), Feniksana ("Książę Niezłomny"), Hilda ("Budowniczy Solness"), Salomea ("Sen srebrny Salomei"), Monika ("Dzień jego powrotu"). Grała w pol. filmach: "Córka pani X" (1920), "Za winy brata" (1921), "Od kobiety do kobiety" (1923). W czasie II wojny świat. przechodziła we Francji operację gardła, po której straciła głos i na scenę już nie wróciła. Po II wojnie świat. przebywała na emi­gracji.
Bibl.: Banaszkiewicz, Witczak; Fredro na scenie (il.); Jewsiewicki: Materiały; Lorentowicz: T. Polski; Simon: Spis przed­stawień Reduty (il.); Szczublewski: Artyści i urzędnicy; Szczublewski: Reduta; Dz. pol, i Dz. Żołnierza 1962 nr 74, 75, 80; Głos wielk. 1962 nr 100; Kur. warsz. 1920 nr 119, 1921 nr 154, 1925 nr 196; Wiad. 1962 nr 25 (W. Grubiński); Afisze, IS PAN.
Ikon.: Fot. w rolach - IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1927 - Przeznaczenie.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973