Artykuły

Herder widział w nim poszukiwacza, jedne­go z tych, którzy otworzyli myśli ludzkiej no­we drogi. Goethe podziwiał go za siłę charak­teru i niezłomność zasad. Obaj z Schillerem zawdzięczają mu najbardziej twórcze inspira­cje w dziedzinie kształtowania własnych dra­matów. Gotthold Ephraim Lessing, o nim bo­wiem mowa, uznawany jest za najwybitniej­szego przedstawiciela niemieckiego Oświece­nia. Jego dorobek jako teoretyka sztuki nie stracił do dzisiaj intelektualnej atrakcyjności, a najbardziej udane z dramatów pozostają w repertuarze teatrów.

Dzisiejszy teatr sięga po Natana Mędrca — dramat głoszący idee tolerancji religijnej. Przypomniał go niedawno Teatr TV w insce­nizacji Krzysztofa Babickiego i nowym tłu­maczeniu Jacka St. Burasa. Ten ostatni prze­tłumaczył również inną głośną sztukę Lessinga Emilię Galotti.

Akcję tego napisanego w 1772 roku dramatu umieścił Lessing w XVII-wiecznym księstwie włoskim, a jej istotę stanowi próba zdobycia tytułowej bohaterki przez władcę księstwa. Książę Gonzaga znudzony wdziękami Hrabi­ny Orsini zakochuje się w Emilii Galotti, cór­ce jednego ze swych poddanych, która właś­nie ma wyjść za mąż. Z pomocą zaufanego sługi władca aranżuje intrygę, która pozwala mu pozbyć się rywala.

W XVIII wieku nowatorstwo Emilii Galot­ti przejawiało się przede wszystkim w kry­tyce władzy łamiącej prawa obywateli. Te wa­lory mają dziś znaczenie jedynie historyczne, natomiast współczesnego widza może zainte­resować gra uczuć, jakiej poddane są postaci. I oto wyłania się przed nami konflikt namięt­ności, zazdrości, wierności i honoru, mający znaczenie uniwersalne i klasyczny „lessingowski” smak.