Czarodziejska miłość
(El Amor brujo)
Balet hiszpański w 1 akcie, ze śpiewem. Libretto: Gregorio Martinez Sierra; muzyka: Manuel de Falla; choreografia: Pastora Imperio (Stella Pokrzywińska); scenografia: (Zbigniew Kaja).
Prapremiera: Madryt 15 IV 1915, Teatro Lara.
Premiera polska: Poznań 12 IV 1958, Opera im. S. Moniuszki.
Osoby: Candelas, młoda wdowa - Pastora Imperio (Juta Majewska); Carmelo, miody Cygan - Vito Rojas (?) (Władysław Milon); Lucia, przyjciółka Candelas - Maria del Albaicin (?) (Barbara Goślińska); czarownica - Rosario La Mejorana (?); Widmo zmarłego kochanka Candelas - (Edmund Koprucki); Cyganie i Cyganki.
Rzecz dzieje się w obozie cygańskim w ciągu jednej nocy.
Jest gorąca południowa noc. Cyganie odpoczywają w grocie, w której rozbili obóz. Niespokojna o los zaginionego bez wieści kochanka, młoda kobieta Candelas słucha wróżb czarownicy Cyganki. Złe są to wróżby: mówią, że porywczy Cygan zginął w bójce. Candelas opłakuje stratę ukochanego, lecz myśli jej biegną już do młodego Cygana Carmelo. Nie może jednak odwzajemnić jego miłości, gdyż widmo mściwego i zazdrosnego kochanka nie przestaje jej dręczyć. Na widok zjawy pryska czar świeżego uczucia i Candelas znowu jest sama. Aby zniszczyć tę ponurą czarodziejską miłość zza grobu, czarownica rozpoczyna magiczne zaklęcia, a najważniejszym z nich jest taniec Candelas, "rytualny taniec ognia". Lecz i to nie uwalnia młodej kobiety od władzy kochanka (pas de trois Candelas, Carmela i Widma). Gdy zaklęcia nie skutkują, czarownica postanawia użyć podstępu. Na jej rozkaz Lucia, przyjaciółka Candelas, stara się zalotnym tańcem zwrócić na siebie uwagę ducha. Podstęp udaje się. Zmarły ulega Lucii. Wówczas Carmelo i Candelas wymieniają pierwszy pocałunek, który płoszy na zawsze posępną zjawę. Miłość zwyciężyła śmierć, młodzi rozpoczynają nowe, wspólne życie.
Treść baletu "Czarodziejska miłość" osnuta jest na oryginalnych cygańskich wierzeniach i obrzędach, w których ogień występuje jako siła magiczna przeciwko złym duchom. Na tym tle rozgrywa się prosty wątek dramatyczny akcji, zaczerpniętej z legendy cygańskiej, opowiadanej przez matkę P. Imperio autorowi libretta i kompozytorowi. Balet napisany został dla P. Imperio, wybitnej przedstawicielki stylu flamenco - oryginalnego sposobu interpretacji tańca i śpiewu hiszpańskich Cyganów. Pierwszymi wykonawcami baletu byli członkowie rodziny Imperio: jej matka, znana pod pseudonimem Rosario La Mejorana, brat Vito Rojas, jego żona i córka, występująca później jako Maria del Albaicin, oraz zespół cygański z Grenady. Podział ról, odtworzony we wspomnieniach P. Imperio, nie jest wszakże pewny. Ze względu na osobę Imperio kompozytor wprowadził do baletu partie wokalne (na alt lub mezzosopran). Muzyka stanowi przykład znakomitej stylizacji folkloru flamenco. Głównym motywem sławnego "Tańca ognia" jest ludowa piosenka kowali, śpiewana podczas kucia żelaza w celu odegnania złych duchów. Partytura składa się z szeregu krótkich utworów, powiązanych wspólną myślą przewodnią w logiczną całość o zwartej konstrukcji.
Ze względu na specyficzny charakter tańca flamenco najlepsze realizacje baletu "Czarodziejska miłość" były dziełem tancerzy hiszpańskich, jak Argentiny - Paryż 1925 Trianon Lyrique, z V. Escudero; Mariemmy - Paryż 1947 Opera Comique, z M. Yargas; Antonia - Londyn 1955 Saville Theatre, z R. Segovią. Oryginalny ten balet nęcił także innych choreografów, toteż notujemy jego nowe wersje, m.in.: S. Lifara 1943 Opera Paryska; A. Aileya 1966, The Harkness Ballet.
W Polsce widzieliśmy wersję rumuńskiego choreografa V. Marcu w czasie występów Baletu Opery z Bukaresztu w październiku 1964.
Leon Wójcikowski wystawił również "Czarodziejską miłość" z własnym zespołem, sc. N. Gonczarowa, Barcelona 1936, Teatro Liceo; sam tańczył rolę Cygana jako jeden z najlepszych odtwórców tańca hiszpańskiego, obok N. Tarakanowej (Wdowa) i N. Rajewskiej (Cyganka). Wersję tę wznowił dla Baletu Polskiego po objęciu kierownictwa w 1938, sc. M. Kędziora, w obs. O. Glinkówna, L. Wójcikowski i N. Rajewska. Balet wchodził w skład drugiego programu Baletu Polskiego, którego premiera odbyła się 20 II 1939 w Nicei. Było to więc pierwsze polskie wystawienie "Czarodziejskiej miłości", które jednak nigdy nie zostało zaprezentowane w Polsce, gdyż zespól po występach na Wystawie Światowej w Nowym Jorku wrócił do kraju w przeddzień wybuchu II wojny światowej.
"Czarodziejską miłość" wystawiły również: Opera Śląska w Bytomiu 18 XII 1965, chor. Z. Korycki, sc. T. Gryglewski, w obs. I. Wakowska, E. Jakubiak i B. Bolewicz. Opera we Wrocławiu 30 XII 1972, pt. "Yerma", libr. M. Straszewska wg dramatu F. Garcii Lorki, chor. T. Kujawa, sc. W. Wigura, w obs. B. Starczewska (Yerma), W. Karst (Juan), J. Hasiej (Wiktor). Inscenizację tę powtórzyła T. Kujawa w Teatrze Wielkim w Łodzi 10 IV 1976, w obs. J. Niesobska, K. Knol i F. Knapik, Gdynia 11 VI 1978, pt. "Czarodziejska miłość", z libr. G. Martineza Sierry, chor. T. Kujawa, sc. W. Wigura, w obs. K. Dąbrowicz (Candelas), P. Śliwa (Carmelo) i K. Szymaniuk (Widmo). Opera Wrocławska wystawiła również w formie baletowej "Noce w ogrodach Hiszpanii" (zob. "Czerwony płaszcz" - inne wersje).
Urok hiszpańskiego tańca i muzyki pociągał wielu choreografów, a baletom opartym na tym folklorze zapewniał powodzenie u szerokiej publiczności. Powstawało też wiele ich imitacji, baletów pseudohiszpańskich. Ograniczając się do tych, które zawierały charakterystyczne cechy tańca hiszpańskiego, wymienimy, obok drugiego baletu M. de Falli pt. "Trójkątny kapelusz": "Cuadro flamenco", muzyka ludowa w wyk. gitarzystów hiszpańskich, sc. P. Picasso, Paryż 17 V 1921, Theatre de la Gaite Lyrique: suita oryginalnych tańców, wykonana przez grupę tancerzy hiszpańskich z solistką M. del Albaicin.
"Goyescas", fragmenty z opery E. Granadosa, chor. J. Fernandez, sc. N. de Molas, Nowy Jork 1940, Ballet Theatre.
"Miłość i śmierć" ("Del Amor y de la Muerte"), balet w 2 obrazach, libr. A. Finistere, muz. E. Granados (zebrane utwory, aranż. E. Schelling), chor. A. Ricarda, sc. C. Hubbard, Monte Carlo 28 IV 1949, Grand Ballet du marąuis de Cuevas: dramat miłości, zdrady, zazdrości i śmierci.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
