Przedstawienia

Bohaterem dramatu jest rzymski cesarz Caligula, panujący w latach 37-41, który zasłynął w dziejach jako sadystyczny, zwyrodniały despota. W momencie rozpoczęcia akcji dwudziestoparoletni cezar jest przez wszystkich poszukiwany, ponieważ zniknął i od trzech dni nie można go odnaleźć. Otoczenie władcy - jego kochanka Caesonia, zausznik Helikon oraz grono patrycjuszy - tłumaczą zniknięcie bólem po śmierci siostry Caliguli, kochanej przez niego kazirodczą miłością. Nagle cezar powraca, brudny i przemoczony, opowiadając, że szukał księżyca. Zdumionym słuchaczom tłumaczy, że pod pojęciem księżyca rozumie "niemożliwość". Stwierdza: "rzeczy takie, jakimi są, nie wydają mi się zadowalające", "świat jest nie do zniesienia" i "wszystko jest kłamstwem". Caligula oświadcza, że chce szczęścia i nieśmiertelności, czyli rzeczy "nie z tego świata". Postanawia użyć całej swojej nieograniczonej władzy do zaspokojenia urojonych pragnień i zmusić ludzi do "życia w prawdzie", co w praktyce oznacza niepohamowaną przemoc i wyrafinowane okrucieństwo.
Pierwszym rozporządzeniem Caliguli jest ogłoszenie, iż wszyscy patrycjusze mają obowiązek wydziedziczenia swoich dzieci i sporządzenia testamentów na rzecz państwa. Potem kolejno będzie się ich uśmiercać i w ten sposób zasilać skarb. Zarządza zamknięcie spichlerzy, żeby sprowadzić na Rzym klęskę głodu. Zmusza obywateli do uczęszczania do założonego przez siebie domu publicznego i wyliczania się z wniesionych tam opłat, pod groźbą banicji lub śmierci.
Caligula oficjalnie uznaje wszystkich swoich poddanych za "winnych" i podległych karze, zaś siebie samego ogłasza jedynym człowiekiem wolnym, także od wyroków bogów. Obraża najdostojniejszych patrycjuszy, konfiskuje ich dobra, żonę jednego z nich porywa i umieszcza w domu publicznym, innemu zabija syna. Młodemu Scypionowi, który dotąd Caligulę podziwiał i wielbił, zabija ojca.
Patrycjusze zawiązują spisek przeciwko tyranowi. Na czele staje Cherea - człowiek wysokiego rodu, wybitny poeta, rówieśnik Caliguli. Cherea jest najbardziej ze wszystkich przenikliwy. Wie, że Caligula nie oszalał, lecz wykorzystując olbrzymią władzę usiłuje "eksperymentować z sensem życia" i "przemieniać filozofię w trupy".
Kolejne sceny pokazują cyniczne metody znęcania się Caliguli nad otoczeniem. Cezar drwi niemiłosiernie z patrycjuszy sparaliżowanych strachem. Zachowuje się wulgarnie, obserwując ich rozpaczliwe próby panowania nad sobą. Kpi z uniżoności tych, których skrzywdził, na przykład Lepidusa, któremu zabił syna. Nieszczęsnemu ojcu każe się śmiać, szantażując go groźbą zabicia drugiego syna. Żonę Mucjusza ostentacyjnie wyprowadza do sali obok, a potem drwi z zazdrości poniżonego męża. Na oczach dworu osobiście morduje patrycjusza Mereię, który zażył lekarstwo przeciw astmie, podczas gdy Caligula uznał, że to środek przeciw spodziewanej truciźnie.
Tyran lubi sztukę. Sam występuje na scenie przebrany za groteskową Wenus i każe się oklaskiwać. Organizuje konkurs poetycki, w czasie którego wygwizduje wszystkich poetów po kolei, z wyjątkiem Cherei, który jest tak przenikliwy, że potrafi odgadnąć intencje Caliguli. Za to władca zostawia go przy życiu, choć ma w ręku dowody jego udziału w spisku.
W dręczeniu swego otoczenia Caligula jest niewyczerpany w pomysłach. Na przykład każe Caesonii rozgłosić, że jest on śmiertelnie chory, po czym sam, z ukrycia, obserwuje reakcje. Gdy jeden z patrycjuszy nieopatrznie stwierdza, że oddałby życie za życie władcy - cezar traktuje rzecz dosłownie i każe go zabić.
Wśród zbrodni i przemocy, Caligula nieustannie filozofuje na temat wolności i równości, usiłuje zaprzeczać wszystkim wartościom. Ostatecznie, aby zniszczyć miłość, osobiście morduje oddaną mu bez reszty Caesonię, perorując o "szczęściu zabójców". W końcu Caligula zostaje sam z lustrem. Widzi w swej twarzy tylko strach i nienawiść. Na to wkraczają spiskowcy pod wodzą Scypiona i Cherei. Tyran zostaje zasztyletowany.

Ukryj streszczenie