Przedstawienia

Wesoła przygoda starowarszawska w 5 obrazach, ze śpiewami i tańcami; tekst (wg farsy Stanisława Dobrzańskiego): Julian Tuwim.
Prapremiera: Warszawa 3 XII 1936.
Osoby: Saturnin Mazurkiewicz, mecenas z Radomia; Kazio, jego syn; Ka­milla, aktorka; Władysław Macki senior; Władysław Mącki junior; pani Mąc­ka; pani Lemięcka; panna Sabina; pan Hilary, szykowiec radomski; Halineczka, jego narzeczona; Nikifor, funkcjonariusz kolejowy; Obywatel delegat "Lilii Radomskiej"; Grzegorz, lokaj u pp. Mąckich; Żorżeta, pokojówka Ka­milli; Reżyser; Kopciuchowski, inspicjent; Ruczkowska, garderobiana; Kelner, podróżni, tragarze, muzykanci, baletnice, aktorzy. Akcja toczy się w Radomiu i w Warszawie, z końcem XIX w.
Obraz I. Na dworcu w Radomiu zaciekawienie i przestrach wzbudza lokomotywa parowa. Linię kolei żelaznej otwarto tu dopiero przed kilku dniami, tylko najśmielsi mają odwagę puszczać się w podróż, a jednym z pierwszych jest mecenas Mazurkiewicz. Jedzie do Warszawy wraz ze swym synem, Kaziem. Kazio, rozczytany w książkach podróżniczych i przy­godowych, ubrał się na podróż, jak gdyby jechali prosto do Afryki, recytuje całe wersety z mrożących krew w żyłach powieści, a na jego ciągłe pytania: "a laczego?, a laczego?", umęczony Mazurkiewicz odpowiada wymijająco: "Kaziu, nie męcz ojca!".
Mecenasa żegna delegat "Lilii Radomskiej" - towarzystwa krzewienia dobrych obyczajów i walki z zarazą moralną, które­go Mazurkiewicz jest założycielem i prezesem. Wzruszony dele­gat podziwia odwagę prezesa i radzi, aby nie bał się tej pie­kielnej machiny, jaka go w dal powiezie, nie bał się intryg i przeszkód, jakie mu Warszawa szykuje... "Tylko jednego się bój: bój się Boga, Mazurkiewicz!".
Obraz II. W mieszkaniu państwa Mąckich pani domu i pani Lemięcka znowu same siadają do herbaty. Władysław Mącki senior ma jak zwykle ważną sesję wieczorną, Wła­dysław Mącki junior - spotkanie z profesorem, bo tak się dziecko do nauki garnie. A siostrzyczka pani Lemięckiej, Sa­bina - niezmiennie rozczytana w poezjach. Grzegorz, lokaj, przynosi list od mecenasa Mazurkiewicza; przybył właśnie do Warszawy i chciałby złożyć paniom swoje uszanowanie. Ta wiadomość cały dom stawia na nogi, pan mecenas stara się bowiem o rękę panny Sabiny. Jest wdowcem od 11 lat, życie płynie mu smutno, a i panna Sabina już nie pierwszej mło­dości: ma lat 25, więc rada by uciec jak najszybciej od staro­panieństwa.
Żorżeta, pokojówka Kamilli, przynosi w chwilę później bile­cik do pana Władysława Mąckiego. Ale - do którego? Na próżno starają się tego dociec starsze panie. Władysław Mącki senior nie ma jeszcze pięćdziesiątki, Władysław Mącki junior ma ledwie lat dwadzieścia; obu może dotyczyć zaproszenie na wieczór za kulisy szantanu, pisane frywolnym tonem. Bo panie, naturalnie, list zaraz przeczytały, chociaż z przerażeniem i wstrętem. "To słowo od hurysy! Za słowem - pójdzie czyn! Kto ma iść za kulisy? Czy szwagier mój, czy syn?"
Przychodzi Mazurkiewicz z Kaziem. Kazio natychmiast stara się rozbić w salonie namiot i polować na lwy, lecz panie Mącka i Lemięcka zabierają chłopczyka do drugiego pokoju, chcąc dać panu Mazurkiewiczowi sposobność do "sam na sam" z panną Sabiną i szansę spodziewanych oświadczyn. Rzeczy­wiście - pan Mazurkiewicz, choć z trudem i jąkaniem, prosi pannę Sabinę o rękę; zanim jednak zdążył usłyszeć jej odpo­wiedź, do salonu wpada - jak huragan - Kazio, rozbiwszy uprzednio serwis na 24 osoby. Nie ma rady, aby mieć chwilę spokoju, pan Mazurkiewicz wiąże synka i zamyka w ko­mórce.
Niestety, nie ma spokoju. Przychodzi starszy pan Mącki i - uprzedzony przez Grzegorza, iż panie list czytały - oświad­cza, że to jakieś nieporozumienie; żadnej Kamilli nie zna i znać nie chce. A więc to do syna? Młodszy pan Mącki rów­nież wypiera się znajomości z rozwiązłą szansonistką, po czym i jeden, i drugi - wypachnieni i przebrani, szybko wychodzą z domu: pierwszy na sesję, drugi do profesora.
Ale panie podejrzewają najgorsze. Pewnie Władzio, to dziecko, skłamał i pobiegł do grzesznej Kamilli! Proszą więc pana Mazurkiewicza, aby udał się za kulisy i wyrwał chłopca z jej rąk. Kazio przenocuje sobie tutaj, w zamknięciu, w ko­mórce, a pan mecenas - jest przecież prezesem "Lilii Ra­domskiej"! Czas pomyśleć o zaszczepieniu jej szczytnych zasad także i w Warszawie!
Obraz III. Za kulisami teatrzyku ogródkowego "Kome­dia" - awantura. Znowu upił się Cabieński i nie ma kto wyjść w finale jako żołnierz królowej Madagaskaru, którą gra piękna Kamilla. Reżyser musi troszczyć się o nagłe zastępstwo, nato­miast Kamilla przyjmuje pana Mąckiego - stałego bywalca "Komedii" i wypróbowanego adoratora primadonny. Dziś jed­nak Mącki senior dowiaduje się z rozmowy z Kamillą, że i bratanek wkroczył w jego ślady. Ma tutaj wkrótce nadejść: Kamilla napisała do niego omyłkowo - myśląc, że korespon­duje z seniorem - zapraszający bilecik.
I Władysław junior przychodzi. Aby ratować prestiż stryja, którego Władzio napotkał w garderobie, sprytna aktoreczka twierdzi, iż specjalnie wezwała Władysława seniora, aby w jego ręce oddać niewinnego bratanka, nim zboczy on na złą drogę. Lecz Władysław junior, nie w ciemię przecież bity, zorientował się już na portierni, że stryj jest codziennym go­ściem za kulisami, i jedno, co im obu w tej sytuacji zostaje, to... trzymać się solidarnie, nawzajem sobie nie przeszkadzać i w domu słowa na ten temat nie mówić. Obaj muszą już zresztą solidarnie umknąć na widownię, słyszą bowiem głos... pana Mazurkiewicza.
Mazurkiewicz szuka panny Kamilli, chcąc desperacko speł­nić szczytną misję rycerza cnoty. Jego zabawna postać i prze­rażenie na widok skąpo ubranych baletnic bawią całe zakuli­sowe towarzystwo. Kamilla wraz z baletnicami wciąga go do kankana: "Mazurkiewicz! Bój się Boga! Spójrz: jakie to dzie­wuszki, jakie mają nóżki..."
Obraz IV. W swej garderobie Kamilla początkowo jest mu nieprzychylna, nie chce nic mówić na temat panów Mąckich, potem jednak - postanawia się trochę zabawić: zaczyna uwodzić oszołomionego Mazurkiewicza, przebiera się przy nim, każe się pudrować, wreszcie - zwierza się, że męczy ją to frywolne życie. Chciałaby, aby ktoś pomógł jej zostać cnotliwą, uczciwą kobietą... Mazurkiewicz, zupełnie opętany już czarem panny Kamilli, całuje gdzie popadnie, a jedno­cześnie zobowiązuje się być jej duchowym przewodnikiem. Zaczną nawracanie od tego, że zjedzą dziś razem kolację u niego, w hotelu.
Do garderoby Kamilli wpada niespodzianie reżyser. Pa­nów nie wolno przyjmować w teatrze pod żadnym pozorem, Kamilla przedstawia więc Mazurkiewicza jako... nowego sta­tystę. Uczy go właśnie roli żołnierza królowej Madagaskaru.
Obraz V. W hotelu Europejskim Mazurkiewicz zamawia wytworną kolację, a jednocześnie - z przerażeniem rozpamię­tuje wydarzenia wieczoru. Otóż aby nie plamić honoru panny Kamilli dwuznacznymi podejrzeniami, ostatecznie... wyszedł na scenę jako jej żołnierz. Publiczność zwijała się ze śmiechu, nie chcąc go puścić ze sceny; był tak szalenie komiczny! Roz­entuzjazmowany reżyser proponował mu kontrakt, oferował 300 rubli gaży! Mazurkiewicz, bój się Boga!
Przychodzi Kamilla z głuchą jak pień garderobianą. Na wszelki wypadek zabezpieczyła się przed amorami mecenasa: nie tylko wzięła z sobą garderobianą, lecz zostawiła bilecik dla pana Mąckiego, prosząc, aby tu przyszedł; dobrze się kosztem Mazurkiewicza zabawią! A na razie - wcina kawior, bażanty, popija szampanem oraz łaskawie pozwala się po­prosić do walca, "bo walczyk to taki taniec niewinny, taki spokojny, melancholijny..."
Gdy wreszcie Mazurkiewicz zamierza przystąpić do frontal­nego ataku na ciało panny Kamilli, nieoczekiwanie wpada Kazio. Spowodował pożar u państwa Mąckich, rozniecając w komórce ognisko, więc po zalaniu mieszkania wodą przez straż pożarną odwieziono chłopaka do hotelu, do "proszę taty". Za chwilę - nowy gość: młody pan Mącki dobija się do drzwi; Mazurkiewicz chowa Kamillę, Kazia i garderobianą do dru­giego pokoju, a sam wysłuchuje awantury młodego człowieka, który oskarża go o uwodzenie i deprawowanie cudownej Ka­milli. Awantura jednak nie trwa długo, bo kelner anonsuje przybycie... pań Mąckich. Władka chowa więc mecenas do szafy i biegnie przyjąć panie. Korzystając z tego, Kamilla zmie­nia towarzystwo na sympatyczniejsze - wymyka się z pokoju i chowa również do szafy, do Władysława juniora.
A panie Mąckie przyszły właśnie dowiedzieć się, co z Wład­kiem? Czy Mazurkiewiczowi udało się ocalić ich dziecko przed moralną zgubą? Trochę dziwi je kolacyjka nakryta na trzy osoby, więc Mazurkiewicz tłumaczy, że w ostatnim momencie wyratował Władzia z rąk panny Kamilli, sprowadził tutaj na kolację ze swoim Kaziem i - chcąc mieć pewność, że nigdzie mu chłopak nie umknie, na wszelki wypadek zaryglował go w szafie. Panie są zachwycone pomysłowością i energią pana mecenasa, gdy jednak Mazurkiewicz z dumą otwiera szafę, a tam wraz z Władziem stoi panna Kamilla - całą złość obra­cają przeciw nieszczęsnemu Mazurkiewiczowi, wymyślając mu od wyrafinowanych rozpustników demoralizujących dziecko. Na to wszystko wchodzi, zamówiony, Mącki senior. "Co się tu właściwie dzieje? - pytają zdezorientowane panie. - Nic - odpowiada Kamilla. - Po prostu kończy się farsa o żołnierzu królowej Madagaskaru..."
"Żołnierz królowej Madagaskaru" był jednym z największych sukcesów naszych teatrów muzycznych w latach trzydziestych. Dwukrotnie sfilmowany (pierwsza wersja w 1939 z Żeli­chowską - Kamillą i Zniczem - Mazurkiewiczem, zaginęła tuż po wojnie, w drugiej, w 1958, Mazurkiewicza grał Tadeusz Fijewski, Kamillę - Anna Łubieńska, Sabinę - Barbara Kwiat­kowska), wielokrotnie do dziś wznawiany, jest czymś w rodzaju ogródkowego wodewilu, ale o specyficznym rodowodzie i kształcie. Julian Tuwim (1894-1953) opracował na nowo farsę Stanisława Dobrzańskiego (1847-1880), napisaną na rok przed nie­oczekiwaną śmiercią młodego autora, dodał nowe dowcipy, dorzucił piosenki, a Sygietyński ozdobił to muzyką, podobieraną w przeważającej mierze z operetek wystawianych w okre­sie premiery farsy Dobrzańskiego ("Córka pani Angot", "Gasparone", "Orfeusz w piekle", "Ptasznik z Tyrolu" i in.). Jest to więc konglomerat wtórnych elementów, które jednak w sumie zło­żyły się na znakomicie zharmonizowaną, oryginalną całość o ogromnym wdzięku. Na premierze (1936) świetną kreację Kamilli stworzyła Mira Zimińska, Mazurkiewiczem był Mariusz Maszyński, Mąckim seniorem - Władysław Grabowski, Ka­ziem - Kazimierz Pawłowski.
Źródło: Przewodnik Operetkowy Lucjan Kydryński, PWM 1994

Ukryj streszczenie