Stanisława Karlińska
KARLIŃSKA Stanisława, z domu Berkmann, primo voto Knake-Zawadzka, secundo voto Hummel, też Merkel (ur. 25 lipca 1904 Warszawa – działała do 1933),
aktorka, piosenkarka.
Była córką Ignacego Berkmanna i Sabiny z Teitelbaumów. Jej pierwszym mężem był aktor Karol Karliński, właściwie Knake-Zawadzki (zob. t. 1); drugim buchalter Eugeniusz Hummel (ślub 5 grudnia 1932 w Warszawie; według aktu ślubu była już wtedy wdową). Pseudonim sceniczny przyjęła od nazwiska pierwszego męża. Według własnej relacji, ukończyła Instytut Francuski w Moskwie.
Od sezonu 1921/22 występowała w Teatrze Nowości w Warszawie, np. jako Gołąb pocztowy (Piękna Helena); Ludwik Sempoliński zapamiętał ją z tego okresu jako „urodziwą, przyszłą gwiazdeczkę rewiową”. W sezonie 1922/23 była w zespole Teatru Miejskiego w Grodnie. Po powrocie do Warszawy, występowała już stałe na warszawskich scenach. W sezonie 1923/24 grała w Teatrze Popularnym, np. Helenkę (Wicek i Wacek), a w 1924/25 Panią Büsenstein (Szyldkretowy grzebień) w Teatrze Narodowym i Datime (Wygnany Eros) w Teatrze Letnim. Później występowała w teatrach rewiowych i kabaretach, np. od kwietnia 1926 w teatrze Olimpia, w lipcu 1926 z zespołem Qui Pro Quo we Lwowie, a od sezonu 1926/27 należała do tego zespołu i w lipcu 1927 wystąpiła z nim ponownie we Lwowie. W sezonie 1927/28 była zaangażowana w teatrze Nowe Perskie Oko, a po zmianie nazwy tego teatru, w 1928/29–1932/33 była jedną z gwiazd teatru Morskie Oko. Śpiewała tu takie szlagiery, jak: Dziewuszko z buzią jak jabłuszko, Ja panu powróżę, Czy pani się ten pan podoba; niektóre rewie także prowadziła, np. Paradę gwiazd z Aleksandrem Żabczyńskim (1930; parodiowała w niej Jadwigę Smosarską), Wesołą podróż z Kazimierzem Krukowskim (1931). Wyjeżdżała także na występy na prowincję, np. w lipcu 1930 z Władysławem Walterem do Kalisza. W 1930 nagrała płytę dla wytwórni Syrena Record. W 1932–33 występowała jeszcze w teatrze Femina. Potem wycofała się ze sceny.
Wspominał Józef Galewski:
występowała z dużym powodzeniem w Morskim Oku przez parę lat, zawsze pięknie ubrana, reprezentowała sobą najlepszą stronę rewii.
Bibliografia
Boy: Pisma t. 23, 24; J. Jurandot: Dzieje śmiechu. Warszawa 1959 s. 29; Kaszyński: Teatralia; Krukowski: Warszawka s. 104 (il.); Lerski: Syrena Record (tu m.in. błędna data urodzenia); Łoza: Czy wiesz (il.); Michalski: Powróćmy; Mościcki: Qui Pro Quo; Orlicz; R. Wolański: Już nie zapomnisz mnie. Opowieść o Henryku Warsie, Warszawa 2010 (il.); Sempoliński: Wielcy artyści (il.); Kur. Warsz. 1921 nr 230, 1924 nr 144, 1928 nr 259, 289, 1929 nr 124, 206, 269, 299, 356, 1930 nr 29, 97, 244, 263, 1931 nr 9, 98, 140, 182, 1932 nr 23, 65, 105, 163, 214, 260, 1933 nr 14, 46; Pam. Teatr. 1991 z. 3–4 s. 563, 2001 z. 3–4 s. 225; Scena Pol. 1922 z. 11–12, 1925 z. 1, 2; Tyg. Ilustr 1928 nr 44 (il.), 1930 nr 4 (il.); Afisze i programy, IS PAN (m.in. do rewii Morskiego Oka: „Podróż na księżyc”, „Listek figowy”, „Cała Warszawa”; il.); Akt chrztu nr I–2/235/1920, Arch. parafii Świętej Barbary, Warszawa; Akt ślubu nr I–20/410/1932, Księga małżeństw 1931–1933, Arch. parafii Świętego Krzyża Warszawa; Galewski: Pamiętnik mps s. 10; Garlicka: Życie teatr. przedmieść s. 79.
Ikonografia
Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, MTWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
