Osoby

HOŁYŃSKI Michał, też Mychailo Holynsky, właściwie Mychajło Hołynśkyj (2 stycznia 1890 wieś Wierbiwce/Werbiwci, Podkarpacie na Ukrainie – 1 grudnia 1973 Edmonton, Kanada),

śpiewak. 

Był synem Teodora Hołyńskiego i Paraski z domu Grigorczuk; mężem pianistki Galiny z domu Krasnopiera, córki duchownego greko-katolickiego (ślub latem 1925 w Chilczycach). Uczył się w gimnazjach ukraińskim i polskim w Kołomyi oraz we Lwowie, gdzie zdał maturę. W Stanisławowie brał udział w polskich przedstawieniach operowych, organizowanych przez Towarzystwo Muzyczne. We Lwowie, jako solista bas-baryton, należał do chórów akademickich „Bojan” i „Bandurist”, zaczął też brać lekcje u Czesława Zaremby i jego głos szybko zmienił się w silny tenor. 

W 1913 ukończył w stopniu kaprala jednoroczną szkołę przy 30. lwowskim pułku piechoty i po wybuchu I wojny światowej wcielony do austriackiej armii, został skierowany na front serbski. W 1915 w Sarajewie został poważnie ranny i leczył się w szpitalach, m.in. we włoskim Merano i morawskim Frankstadzie. W okresie rekonwalescencji śpiewał na koncertach Czerwonego Krzyża. Dzięki znajomości języków obcych, otrzymał posadę w wojskowej kancelarii we Lwowie, dokąd pojechał w sierpniu 1917. W 1918, w walkach o Lwów, walczył po ukraińskiej stronie; pracował też w ukraińskiej administracji w Tarnopolu i Stanisławowie, a potem objął urząd komendanta Winnicy. Następnie osiadł w Kamieńcu Podolskim, gdzie studiował muzykę oraz założył chór. 

W 1920 przyjechał do Warszawy; kontynuował naukę śpiewu w szkole S. Dobrowolskiej oraz u Czesława Zaremby, imał się też różnych zajęć, by zarobić na utrzymanie. W sierpniu 1921 wystąpił w Teatrze Nowości, został przez Ludwika Hellera zaangażowany do zespołu i występował w sezonie 1921/22 w niewielkich rolach w operetkach, np. jako Freyhof (Biały mazur); według Ludwika Sempolińskiego, był oceniany wtedy jako

tenor bohaterski o niewyszkolonym jeszcze głosie, nadający się raczej do opery.

W czerwcu 1922 w Filharmonii Warszawskiej brał udział w popisie uczniów szkoły Dobrowolskiej. Za radą Zaremby, i z jego pomocą, wyjechał na studia wokalne do Mediolanu, gdzie przez cztery lata uczył się u Edoardo Garbina. W 1923 dał serię koncertów na Morawach, w 1924 miał też występy w Morawskiej Ostrawie. Także w 1924 kolonie ukraińskie w Wiedniu i Pradze zaprosiły go na koncerty urządzone z okazji 110. rocznicy urodzin Tarasa Szewczenki. 

W 1925 wrócił do Lwowa i zadebiutował w tutejszej operze 29 czerwca 1925 w roli Cania w Pajacach. Później podpisał kontrakt z dyrektorem Opery Pomorskiej Jerzym Bojanowskim i 15 września 1925 zaśpiewał w Teatrze Miejskim w Toruniu Jontka w inaugurującej sezon Halce. Po występie tym  A. Różański w „Słowie Pomorskim” pisał:

Partię Jontka śpiewał p. Hołyński, artysta młody, niezbyt jeszcze obyty ze sceną, posiadający jednak znakomity, pierwszorzędny materiał, pełny, ciepły głos tenorowy o wyrównanej skali, odznaczający się giętkością i ekspresją. Znać tylko jeszcze pewne skrępowanie, zbyt wielką zależność od batuty kapelmistrza

i jakby trochę tremy w ensemblach. Powtarzamy jednak, że teatr nasz zyskał w p. Hołyńskim siłę zgoła niepowszednią.

W sezonie 1925/26 na scenach Torunia, Bydgoszczy i Grudziądza zaśpiewał wielkie tenorowe partie: Eleazara (Żydówka), Cavaradossiego (Tosca), Don Josego (Carmen), Radamesa (Aida), Cania (Pajace). Między 27 stycznia a 25 kwietnia 1926 dał też serię gościnnych występów w tych samych rolach oraz w roli Jontka, w Teatrze Wielkim w Warszawie. „Kurier Warszawski” odnotował wtedy jego „wspaniały głos” i „owacyjne przyjęcie”, ale też, że był aktorsko „niedojrzały” i „sztywny”. W 1926 występował w Operze w Poznaniu w Aidzie i w Carmen (18 i 21 marca), potem we Lwowie w Aidzie, Carmen i Tosce (9, 11 i 13 czerwca), a 29 kwietnia tego roku ponownie w Warszawie, tym razem w Carmen, utwierdzając swą pozycję tenora bohaterskiego. 

Uzyskał, nie bez trudności, wizę do radzieckiej Ukrainy i podpisał kontrakt na występy w tworzących się tam państwowych teatrach operowych Odessy, Kijowa i Charkowa. Z polskim paszportem pojechał otworzyć sezon 1926/27 w Odessie i zaśpiewał po ukraińsku w Aidzie, a prócz swych ról dawniejszych, wykonywał także tytułową w Opowieściach Hoffmanna. W styczniu i lutym 1927 występował w Kijowie, ale zerwał umowę i wrócił do Lwowa, gdzie od 1 marca do 31 sierpnia tego roku śpiewał swe partie w szeregu przedstawień (Aida, Carmen, Halka, Tosca, Opowieści Hoffmanna, Żydówka). Wystąpił też w czerwcu 1927 w Berlinie jako Radames, i odniósł wielki sukces. Od 1921 był aspirantem Związku Artystów Scen Polskich, a w 1927 został członkiem rzeczywistym. Do Charkowa, ówczesnej stolicy Ukrainy, pojechał dopiero jesienią 1927. Dał tam recital pieśni i arii, a 19 października otworzył sezon występem w Aidzie. W Charkowie pozostawał jako solista do 1930 i śpiewał czołowe partie tenorowe w Aidzie, Carmen, Tosce, Pajacach, Opowieściach Hoffmanna, Halce, Żydówce, a także w Damie pikowej (Hermana), Kupale (Stepana), Turandot (Kalafa), Don Carlosie (rolę tytułową), Zaporożcu za Dunajem (Andrija). Na gościnne występy wyjeżdżał do Tbilisi (w Tosce i Carmen) i do Moskwy, gdzie dał koncert w Sali Kolumnowej na ukraińsko-rosyjskim wieczorze a także zaśpiewał po ukraińsku Radamesa w Aidzie w Teatrze Bolszoj, nie godząc się na wykonanie tej partii po rosyjsku. 

Przyjeżdżał w tym czasie chętnie do Polski. W 1928 (9 maja–6 czerwca) dał kilka występów we Lwowie (Tosca, Aida, Opowieści Hoffmanna, Pajace), w 1929 znowu śpiewał tu w Tosce i Pajacach (21 i 26 maja) oraz w Żydówce (1 czerwca), a także w Warszawie w Aidzie i Carmen (w czerwcu). W sezonach 1929/30 i 1930/31, w wymienionych operach, występował w Teatrze Wielkim we Lwowie (np. 11 stycznia i 21 maja 1930, 2 i 5 maja 1931). W 1931 śpiewał też gościnnie w Poznaniu (w marcu w Carmen), Warszawie (w maju w Aidzie) i w Katowicach (w czerwcu w Żydówce i Tosce). Swoje popisowe partie ponawiał we Lwowie w 1933, a 25 lutego tego roku wystąpił tu też w tytułowej roli w Don Carlosie. Później występował jeszcze w październiku 1934 w Warszawie w Żydówce, a we Lwowie w 1937 (styczeń–marzec) w Aidzie i Carmen oraz w lipcu 1938 w Pajacach. Wraz z Franciszką Platówną śpiewał 4 listopada 1935 na koncercie w Rzeszowie. Wystąpił też 31 maja 1936 w Teatrze Wielkim we Lwowie na uroczystej akademii, zorganizowanej w 10-lecie śmierci atamana Symona Petlury; śpiewał wtedy utwory kompozytorów ukraińskich: Mykoli Łysenki i Wasywla Barwińskiego. Lato 1935 spędzał w Iwoniczu, gdzie zaprzyjaźnił się z Adamem Didurem, który namówił go na wyjazd do Ameryki. 

Wraz z rodziną opuścił Polskę w 1938. Jego działalność artystyczna na amerykańskim kontynencie nie wykroczyła jednak poza emigracyjne środowiska ukraińskie. Dnia 7 maja 1939 dał recital w Pittsburghu. Z USA przeniósł się do Kanady i do 1941 występował na koncertach w różnych miastach. Siedem lat przebywał w małej miejscowości w stanie Ontario, na farmie rolniczo-hodowlanej. Potem zamieszkał w Edmonton w stanie Alberta. W słynnej sali Massey Hall w Toronto 9 grudnia 1956 odbył się koncert jubileuszowy w 30-lecie jego działalności artystycznej, zorganizowany przez tamtejszy ukraiński Klub Literacko-Artystyczny. 

Był ukraińskim patriotą, szanowanym przez polskie środowisko muzyczne Lwowa, a także artystą chętnie angażowanym przez polskie teatry.

Dysponował dużym głosem o szerokim diapazonie, pięknym timbrze, z błyskotliwymi wysokimi tonami, o metalicznym brzmieniu 

(I. Łysenko).

Partnerował wybitnym śpiewaczkom, m.in. Wandzie Wermińskiej, Anieli Szlemińskiej, Franciszce Platównie, Helenie Lipowskiej. 

Napisał wspomnienia wydane w 1993 w Kijowie. 

Bibliografia

M. Hołynśkyj: Spohady, Kyjiw 1993; Kaczyński: Dzieje „Halki”; Komorowska: Teatry muz. Drugiej Rzeczypospolitej; Komorowska: Za kurtyną lat; Kwaskowski s. 70 (cyt. ze „Słowa Pomorskiego”), 72; I. Łysenko: Spiwaky Ukrajiny. Encyklopedyczne wydannia, Kyjiw 2011 (il.); Małkowska: Teatr; L. Mazepa: Adam Didur we Lwowie, Wrocław 2002 s. 129, 157, 190; T. Mazepa, L. Mazepa: Szkice z dziejów wokalistyki we Lwowie, Wrocław 2008 s. 259; Pleśniarowicz: Kartki z dziejów; Sempoliński: Wielcy artyści; Sobański: Teatr Pol. na Śląsku; Świtała; Teatr pol. we Lwowie; Dz. Lud. 1933 nr 51; Kamerton 1997 nr 1–2 (L. Jarosewycz: Śpiewacy ukraińscy na polskich scenach operowych; il.); Kur. Warsz. 1921 nr 230, 1922 nr 158, 1926 nr 28, 97, 108, 113, 160, 213, 1927 nr 63, 101, 183, 1929 nr 160, 162, 247, 1930 nr 26, 1931 nr 133, 1934 nr 282, 1937 nr 26, 74.,1938 nr 199; Orędownik 1931 nr 69; Scena Pol. 1923 z. 1–3 s. 83; Teatr i Kino 1922 nr 1, 2, 4; Życie Teatru 1927 nr 8; Afisze, IS PAN; Hałabuda: Repertuar; Szwed. 

Ikonografia

Fot. – IS PAN.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.