Osoby

HELMIŃSKA Jadwiga, właściwie Helm, Helmówna, pseudonim Niwińska, primo voto Orczykowa, secundo voto Wawrzyniak (16 września 1902 Kielce – 9 czerwca 1991 Skolimów koło Warszawy),

aktorka.

Była córką Juliana Helma i Zofii z Zielińskich; żoną Józefa Orczyka, inżyniera rolnika (ślub w 1933), a potem Władysława Wawrzyniaka, technika budowlanego (ślub w 1947). Według własnej relacji, aktorstwa uczyła się na lekcjach, m.in. u Bolesława Rosińskiego i Edmunda Gasińskiego. W 1918–21 występowała w Teatrze Żołnierskim w Kielcach. Prawdopodobnie w tym czasie w Teatrze Bagatela w Krakowie, jak sama podawała, zagrała Hankę (Moralność pani Dulskiej), być może w zastępstwie. Potem znów w Kielcach: w sezonie 1922/23 w Teatrze Polskim pod kierownictwem Dantego Baranowskiego grała tytułową rolę w Żabusi (premiera 21 stycznia 1923), w zespole Jerzego i Czesławy Siekierzyńskich występowała w Zabawie w miłość (premiera 21 maja 1923). W sezonie 1924/25 grała w Teatrze Miejskim w Łodzi, a w 1925/26 w Zjednoczonych Teatrach Miejskich w Bydgoszczy, Toruniu i Grudziądzu, pod nazwiskiem Niwińska np. Lulu (Dzwonek alarmowy), Zuzannę (Król), Maszę (Sybir). W 1926 zdała egzamin aktorski Związku Artystów Scen Polskich. 

W sezonie 1930/31 występowała w Teatrze Miejskim w Płocku, w 1931/32 najpierw w Teatrze Objazdowym Samorządów Województwa Białostockiego z siedzibą w Grodnie, następnie w Teatrze Popularnym w Łodzi. Później mieszkała i pracowała w Lublinie; w sezonie 1932/33 grała w Teatrze Miejskim, np. Zofię (Damy i huzary), a w kolejnych latach występowała w teatrach wojskowych. 

Po wybuchu II wojny światowej pozostała w Lublinie i w czasie okupacji niemieckiej zajmowała się gospodarstwem (w życiorysie napisała, że pomagała ukrywającym się Żydom). Po wojnie, jak podawała, zaczęła występy od udziału w przedstawieniach dla dzieci w Krakowie. W sezonach 1946/47–1948/49 była aktorką Teatru im. Węgierki w Białymstoku i zagrała tu: Anielę (Damy i huzary), Felicję (Intratna posada), Ninę (Grzesznicy bez winy), Maniewiczową (Żabusia), Baronową (Przyjaciel nadejdzie wieczorem). W 1949–53 nie występowała. W sezonach 1953/54–1959/60 grała w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie, m.in.: Ninę (Małżeństwo Bieługina, 1953), Pułkownikową (Panna mężatka, 1955), Zofię (Maturzyści, 1956), Kasztelanową (Mazepa, 1957), Elwirę (Cyd, 1957), Radczynię (Wilki w nocy, 1958), Annę (Przygoda florencka, 1959). W 1960 otrzymała rentę, a w 1962 emeryturę. Od 1973 mieszkała w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. 

Bibliografia

Almanach 1990/91; Almanach sceny bydg. 1920–90; Czachowska: Zapolska; Formanowicz; Konarska-Pabiniak: Repertuar, Kruk: T. w Lublinie 1918–39; Kwaskowski s. 241, 242, 243; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich: Piekarski: Pol. t. żołnierskie; Gaz. Biał. 1931 nr 222; Teatr 1991 nr 9; Akta, T. im. Jaracza Olsztyn, ZASP (fot.); Błasiak: T. kielecki przed 1939 s. 9), 95, 96; Spis ZASP 1949; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. – ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.