Osoby

IWOR Kazimierz, także Iwor-Szczygielski, właściwie Pryputeń (15 października 1920 Lanowce na Wołyniu, obecnie Ukraina – 30 września 1982 Gdańsk),

aktor. 

Był synem Piotra Pryputnia, leśniczego, i Michaliny z Leśków; matka po śmierci pierwszego męża wyszła za M. Szczygielskiego, które go nazwiska Iwor także używał. Na scenie występował pod pseudonimem Iwor. Przed II wojną światową uczył się w Gimnazjum im. Mickiewicza oraz w Instytucie Muzycznym w Grodnie, statystował w przedstawieniach Teatru Miejskiego. Według własnej relacji, w 1937 występował z orkiestrą 76 pułku w Grodnie, potem przeniósł się do szkoły podoficerskiej dla małoletnich w Koninie. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939, walczył m.in. pod Tomaszowem Mazowieckim i Kockiem, ciężko ranny dostał się do niewoli niemieckiej i był więziony w obozie jenieckim w Altengrabow pod Magdeburgiem. Brał udział w życiu kulturalnym obozu, w którym działał też Konstanty Ildefons Gałczyński, organizowano np. odczyty i teatr; spotkanie poety, jak sam wspominał, wywarło duży wpływ na jego przyszłe losy. Po ponad rocznym pobycie w obozie został zwolniony. 

Przyjechał do Lublina, gdzie pracował w fabryce tytoniowej i na plantacjach tytoniu. W 1944 wstąpił do I Armii Wojska Polskiego, brał udział w bitwie o Berlin. Ukończył frontową szkołę oficerską i w 1945 został adiutantem komendanta miasta w Szczecinie, prowadził także amatorskie teatry wojskowe. Od 1 listopada 1949 należał do zespołu Teatrów Dramatycznych w Szczecinie, był słuchaczem studia dramatycznego przy teatrze; w 1953 zdał eksternistyczny egzamin aktorski. 

W Szczecinie występował do końca sezonu 1957/58; zagrał m.in.: Celia (Zielony Gil), Stiepana (Ożenek), Kajetana (Fantazy), Beralda (Chory z urojenia), Salomona (Geniusz i szaleństwo). W sezonach 1958/59  i 1959/60 był aktorem Teatru im. Osterwy w Lublinie, wystąpił tu m.in. w rolach Tielegina (Wujaszek Wania) i Don Ariasa (Cyd). W sezonach 1960/61 i 1961/62 grał w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, m.in.: Szomberga (Zwycięstwo według Josepha Conrada), Nonancourta (Słomkowy kapelusz), Karborunda (Igraszki z diabłem). Od sezonu 1962/63 do końca życia był aktorem Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Jego role na tej scenie, to m.in.: Bardolf (Król Henryk IV), Oskar Rose (Fizycy) – 1963; Poeta (Nagi król), Kapelan (Damy i huzary) – 1964; Pisarz (Matka Courage i jej dzieci, 1965), Mesje Bojarski (Zmierzch, 1967), Ojciec (Dwa teatry, 1968); Prezes (Gra), Ksiądz (Termopile polskie) – 1970; Fodere (Cmentarzysko samochodów, 1972), Scaramuccia (Arlekin z Zielonego Przylądka, 1974), Sufler (Szkarłatna wyspa, 1981). W Teatrze Wybrzeże w 1979 obchodził jubileusz 30-lecia pracy artystycznej. 

Był aktorem charakterystycznym; występował w rolach drugoplanowych, w wielu był dostrzegany i chwalony przez recenzentów.

Doskonały w każdym geście i intonacji jako Mesje Bojarski 

(Tadeusz Rafałowski);

jego Prezes w Grze był

przykładem jak bliską życiu postać (chociażby nie mówiła ani słowa) można stworzyć na scenie 

(Agnieszka Kiszkis).

Z uznaniem przyjęto też rolę Fodere’a;

Jego emploi zdawało się raczej predestynować go na przykład do komedii Bałuckiego. Jednak stworzył przejmującą kreację, tchnącą przy tym prawdą o świecie odrzuconych i porzuconych. Grał głuchoniemego, więc ekspresja wyrażać się mogła jedynie

w działaniu. Pamiętać będziemy gest bezbrzeżnego zmęczenia – modlitwy? pokuty? – jakim osuwa się na kolana 

(Jan Ciechowicz). 

Wystąpił w drugoplanowych rolach w filmach Śmierć prezydenta (1977), Lekcja martwego języka (1979), grał niewielkie role w serialach telewizyjnych, m.in. w Królowej Bonie (1980) i w spektaklach Teatru TV. 

Bibliografia

Almanach 1982/83; Jego siła; Linert: T. w Bielsku-Białej 1945–2000; Pół wieku T. Wybrzeże (J. Ciechowicz; il.): Sośnicki: 40 lat; Szczecin teatralny; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; Dz. Bałt. 1970 nr 154 (A. Kiszkis); Głos Wybrz. 1967 nr 248 (T. Rafałowski), 1981 nr 209; Teatr 1980 nr 2, 1982 nr 4; Akta (fot.), ZASP; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

B. Rajkowski: I. jako Wilanowski (Zwycięstwo), karyk., rys., repr. Kur. Szcz. 1953 nr 65 i I. jako Tielegin (Wujaszek Wania), karyk., rys., repr. Kur. Szcz. 1954 nr 211; Fot. – IS PAN. ITWarszawa, MNGdańsk.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Kazimierz Iwor, także Iwor-Szczygielski, właśc. Pryputeń (15 X 1920 Łanowce w ZSRR - 30 IX 1982 Gdańsk), aktor. W 1937 ukończył Instytut Muz. w Grodnie, po wybuchu II wojny świat, wstąpił jako ochotnik do 76 pułku piechoty. Kontuzjowany, dostał się do Stalagu XIa w Altengrabow k. Magdeburga, gdzie występował w prowadzonym przez K. I. Gałczyńskiego t. obozowym. Później był żołnierzem I Dywizji Kościuszkowskiej i absolwentem oficerskiej szkoły frontowej. Z medalem "Za Berlin" przybył do Szczecina jako adiutant komendanta miasta. Rozpoczął studia ekonomiczne, równocześnie prowadził wojskowe i amatorskie zespoły estradowe. W 1949 związał się ze szczecińskimi t. Dramatycznymi jako aktor, słuchacz działającego przy tej scenie studia dram. i wykładowca szermierki w tymże. Debiutował rolą Celia ("Zielony gil" de Moliny). W 1953 zdał w Krakowie eksternistyczny egzamin aktorski. Na scenie szczecińskiej pozostał do 1958, w l. 1958-60 grał w T. im. Osterwy w Lublinie, 1960-62 w T. Polskim w Bielsku-Białej, od 1962 do końca życia był aktorem T. Wybrzeże w Gdańsku. Grał takie role, jak Don Arias ("Cyd" Corneille'a-Wyspiańskiego), Poeta ("Nagi król" Szwarca), Ojciec ("Dwa teatry" Szaniawskiego), Dobczyński ("Rewizor" Gogola), Ksiądz Loga ("Fantazy" Słowackiego), Bojarski ("Zmierzch" Babla), Kapelan ("Damy i huzary" Fredry), Agent Przedsiębiorstwa Pogrzebowego ("Kobieta bez skazy" Zapolskiej - najlepsza rola epizodyczna Wybrzeża, 1978), Sufler ("Szkarłatna wyspa" Bułhakowa). W sez. 1979/80 obchodził jub. 30-lecia pracy artystycznej. Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1982/83. Tom XXIV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.