Osoby

SUROWA Tadeusz Antoni (5 VII 1911 Kraków - 2 VI 1974 Warszawa), aktor. Był synem Woj­ciecha S. i Karoliny z domu Pacuł. Ukończył Wolną Szkołę Malarstwa i Rysunku J. Mehofferowej i konserwatorium muz. (gra na skrzypcach) w Kra­kowie. Brał udział w przedstawieniach amat. ze­społu teatr. przy Bursie księdza M. Kuznowicza. W 1932 uczył się w szkole dram. B. Dąbrowskiego w Krakowie, a w 1933 zdał eksternistyczny egzamin aktorski PIST-u w Warszawie. Na sez. 1933/34 został zaangażowany do T. im. Słowackiego w Kra­kowie. W 1934-38 grał w T. na Pohulance w Wilnie, a w sez. 1938/39 w T. Miejskich we Lwo­wie. W 1939-41 był aktorem Państw. Polskiego T. Dramatycznego we Lwowie. Podczas niem. okupacji Lwowa pracował jako kelner; uczestniczył w kon­spiracyjnych koncertach lit., a w czerwcu 1944 w konspiracyjnym przedstawieniu "Ich czworo" grał Fedyckiego. W sez. 1944/45 ponownie występował w Polskim T. Dramatycznym; nast. z zespołem tego teatru przyjechał do Katowic i w T. Śląskim po­został do 1947. W kwietniu 1947 podjął tu jedyną próbę reżyserii ("Siostry" K. Grzybowskiej), krytycz­nie przyjętą przez prasę. W sez. 1947/48 występo­wał w Miejskich T. Dramatycznych w Krakowie. W 1948 przeniósł się do Warszawy i występował najpierw w T. Rozmaitości (do 1950); w 1950 grał też gościnnie w T. Ludowym. Następnie był w T. Narodowym (1950-52), T. Polskim (1952-57) i rów­nocześnie w T. Syrena (1955-57). W 1957 zaan­gażował się do T. Współczesnego, w którym po­został do końca życia. W 1964 uczestniczył w gościnnych występach T. Współczesnego w Londy­nie (kwiecień) i Jugosławii (październik-listopad), a w kwietniu 1971 we Florencji. Współpracował z Teatrem PR oraz z Teatrem TV. Początkowo, jeszcze przed II wojną uważano, że zapowiada się na wybitnego aktora. Szczytowy okres jego artyst. rozwoju przypadł na pierwsze lata po­wojenne, gdy zdobył czołową pozycję w b. dobrych wówczas zespołach katowickim i krakowskim. "Był świetnym aktorem", "zadziwiała jego niezwykła sprawność fizyczna, wdzięk i łagodny, smutny głos" (J. Adamski). "Prawdziwy talent z bożej łaski, któ­rego każdy ruch na scenie sprawiał rzetelną saty­sfakcję widzom" (J. Kydryński). W roli Błazna Feste ("Wieczór Trzech Króli", Katowice 1946) - nie pozbawiony stańczykowej zadumy "zręcznie żon­glował dowcipami sensu stricto i sentencjami o głębszej myśli" (M. Markowski). O roli Wacława ("Mąż i żona", Kraków 1947) pisała M. Samozwaniec: "to aktor, można powiedzieć, nie z bożej łaski ale z boskiego dobrego humoru, musiał się już pewnie takim urodzić. Cóż za wrodzona wysoka kultura gry aktorskiej, wyczucie stylu epoki, co za klasa! I co za dowcip dyskretny, cienki tak, jak teksty Fredry. A te jego pozy, pozy ze starych portretów", "Który z obecnych aktorów polskich tak pięknie umie nosić frak? tak gładko i bez wysiłku potrafi mówić wiersz fredrowski" dodawał J. Adamski. Waż­niejsze role w tym okresie: Pan Młody ("Wesele"), Albin ("Śluby panieńskie"), Szambelan ("Pan Jowialski"), Smugoń ("Uciekła mi przepióreczka"), Chlestakow ("Rewizor"), Fikalski ("Dom otwarty"). Po prze­niesieniu się do Warszawy nie odnosił już sukce­sów, do czego przyczynił się zapewne postępujący alkoholizm; wkrótce zaczął grać role drugoplanowe i epizodyczne takie, jak: Rasplujew ("Śmierć Tarełkina"), Greenglass ("Juliusz i Ethel"), John Rice ("Music-hall"), Clark ("Kariera Artura Ui"), Orgon ("Doży­wocie"), Gorodulin ("Pamiętnik szubrawca"), Hrabia Aubespine ("Maria Stuart" F. Schillera), Joachim Cielęciewicz ("Matka" S.I. Witkiewicza), Gibbs ("Coctail-party"). Bibl.: Almanach 1973/74; Csató: Interpretacje; Dąbrowski: Na deskach t. 1,2; Kydryński; Linert: T. Śląski (il.); Łoza: Czy wiesz (il.); Sto lat Starego Teatru; Teatr Współczesny w Warszawie (il.); Wydrzyński; Dz. Pol. 1974 nr 42 (J. Adamski); Jutro 1946 nr 12 (M. Markowski); Kur. Warsz. 1937 nr 22, 1938 nr 268, 1939 nr 38, 161; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 244, 266-269 (ii.); Panorama 1962 nr 8 (il.); Trybuna Rob. 1947 nr 252 (M. Samozwaniec); Afisze, programy, IS PAN; Akta, ZASP. Ikon.: M. Wnuk: Portret, brąz, 1948 - MN Gdańsk; A. Stopka: S. charakteryzuje się do roli Chlestakowa (Re­wizor), karyk., rys. - MTWarszawa, repr. Dz. Lit. 1948 nr 13; M. Rudnicki: S. jako Greenglass (Juliusz i Ethel), rys., tusz, repr. Prz. Kult. 1954 nr 20; J. Żebrowski: S. w programie rewiowym, rys., repr. Express Wiecz. 1956 nr 282; J. Żebrowski: Trzy portrety, karyk., rys.: S. w roli (Sprawa Kowalskiego), repr. Express Wiecz. 1957 nr 50, S. jako Gaetano Semmolone (Pan Vincenzio jest moim ojcem), repr. Express Wiecz. 1957 nr 156 oraz S. jako Starołęcki (Maman do wzięcia), repr. Express Wiecz. 1957 nr 227; A. Perzyk: S. jako Gaetano Semmolone (Pan Vincenzio jest moim ojcem), rys. kolor., kredka, ok. 1957 - własność B. Perzykowej Warszawa; J. Flisak: S. w roli, rys., przed 1983 - własność autora; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP. Film.: 1962 - Klub kawalerów (f.); 1964 - Dwa żebra Adama (f.); Fragm. kronik i materiałów film. 1965-69, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TVWarszawa. Nagrania: Role - Arch. Dok. Mech., Red. Dok. Inf. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994