Józef Kassarab
KASARAB, Kassarab, Józef Roman (11 stycznia 1906 Lwów – 24 czerwca 1966 Gdańsk),
scenograf.
Był synem Bazylego i Anny Kasarabów; mężem Karoliny Stanisławy. Ukończył Szkołę Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego we Lwowie. W 1930–36 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, najpierw u Stanisława Jarockiego, następnie u J. Weissa, a ostatnie trzy lata pod kierunkiem Karola Frycza. Według własnej relacji, już w 1924–27 pracował w lwowskich Teatrach Miejskich, zapewne w pracowni malarskiej, m.in. ze scenografami Zygmuntem Balkiem i Konstantym Mackiewiczem, których wymienia w swoim życiorysie, złożonym w Związku Artystów Scen Polskich. Od 1 października 1927 do 1 grudnia 1930 pracował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, gdzie był współpracownikiem scenografów, np. Mieczysława Różańskiego. W 1930–31 pracował też w Teatrze Miejskim w Grodnie. Jako uczeń Frycza i scenograf, debiutował w krakowskim Teatrze im. Słowackiego 3 listopada 1934 oprawą plastyczną do Robinsona Crusoe w adaptacji Marii Billiżanki, a w 1935–37 pracował pod kierunkiem Frycza w pracowni dekoratorskiej. W 1937–39 wykonywał polichromie dla kościołów w Krakowie i Katowicach.
W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej mieszkał w Krakowie. Zajmował się handlem, w 1942–44 pracował jako dekorator w Staatstheater des Generalgouvernements (gmach Teatru im. Słowackiego), od jesieni 1944 był grafikiem w jawnym Krakowskim Polskim Teatrze Kukiełek.
Po wojnie w Krakowie projektował dekoracje do przedstawień baletowych zespołu Eugeniusza Paplińskiego i do przedstawień operowych organizowanych przez Zrzeszenie Artystów Operowych w Sali Domu Żołnierza, m.in. do: Verbum nobile i Pajaców (27 i 29 czerwca 1945), Hrabiny Maricy i Rozkosznej dziewczyny (luty 1947). W sezonie 1945/46 był kierownikiem pracowni plastycznej w Teatrze Miejskim we Wrocławiu, gdzie zaprojektował scenografie do dziesięciu premier, m.in.: I co z takim zrobić?, Ślubów panieńskich, Myszy kościelnej, Grubych ryb, Zemsty, Mazepy, Roxy. Współpracował też z wrocławską Operą Dolnośląską, gdzie opracował scenografie do Cyrulika sewilskiego (premiera 4 grudnia 1945) i Rigoletta (23 lutego 1946). Od 15 września 1946 do końca sezonu 1946/47 był zaangażowany w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Krakowie i projektował scenografie na wszystkich scenach: Starego Teatru (Powrót, Twarz i maska), Małej Sceny (Rozdroże miłości), Teatru im. Słowackiego (Judasz z Kariothu).
Sezon 1947/48 rozpoczął najpierw w krakowskim Teatrze Powszechnym Towarzystwa uniwersytetu Robotniczego, gdzie opracował scenografie do Wyspy diabelskiej (4 listopada 1947), a następnie pracował w Operze Dolnośląskiej, dla której projektował dekoracje do Pajaców i Szeherezady (31 marca 1948). W Krakowie w 1948 należał do grupy artystycznej „Krąg”, brał udział w jej dwóch wystawach. W 1949 na Wystawie historycznej teatru krakowskiego przedstawiał m.in. obraz „Poskromienie złośnicy”. W sezonach 1949/50–1950/51 i do końca 1951 pracował w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu, projektował scenografie do: Sułkowskiego, Dam i huzarów, Króla włóczęgów, Chorego z urojenia, Maszeńki, Okna w lesie, Głupiego Jakuba, Makara Dubrawy, Intrygi i miłości, Jegora Bułyczowa i innych, Wieczoru Trzech Króli. W tym czasie współpracował też z innymi scenami, np. z Teatrem Ziemi Opolskiej (oprawa plastyczna do Pieją koguty, 3 czerwca 1950), Operetką Śląską w Gliwicach (scenografia do Wesołej wdówki, 31 maja 1953). Później przeniósł się m Wybrzeże. Pracował m.in. w Operze i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, gdzie projektował scenografie do Cyganerii (28 lipca 1954), Cyrulika sewilskiego (23 stycznia 1955) i Halki (21 stycznia 1956). Ostatnia znana praca Kasaraba w teatrze to scenografia do Cyda w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie (4 stycznia 1958).
Był autorem portretów artystów sceny polskiej w ich znanych rolach, m.in. w latach 30. namalował aktorów Teatru im. Słowackiego: Wiktora Biegańskiego jako Hrabiego Almavivę w Weselu Figara, Józefa Karbowskiego jako Księcia w Śnie wujaszka, Wacława Nowakowskiego w roli Wojewody w Zaczarowanym kole; po wojnie rysował m.in. prywatny portret Ludwika Solskiego w czasie jego gościnnych występów we Wrocławiu (1946). Portrety, namalowane przez Kasaraba, znajdują się m.in. w Krakowie w zbiorach Muzeum Historycznego i Teatru im. Słowackiego.
Bibliografia
Dachtera: Opera Wrocł. 1945–95; Jankowski, Misiorny; Kaszyński: Teatralia; Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Kuchtówna: Frycz; Lachowicz: Dwadzieścia lat; Marczak-Oborski: Teatr 1918–65; Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1895–1939. Oprac. J.E. Dutkiewicz, J. Jeleniewska-Ślesicka, W. Ślesicki, Wrocław 1969; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Opera Bałtycka (w 25-lecie istnienia); Peiper; Poskuta-Włodek: Trzy dekady; Sto lat Starego Teatru s. 84–86; T. Polski Wrocław 1945–65; Pam. Teatr. 1977 z. 4 s. 500–501; Akt zgonu nr 1023/1966, Arch. USC Gdańsk; Akta (fot.), ZASP; Spis ZASP 1949; Almanach 1944–59.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
