Osoby

BALDY Paweł (10 V 1924 Imielin Śląski k. Pszczy­ny - 29 VIII 1979 Jelenia Góra), aktor. Był synem Pawła B. i Anny z domu Porwił, mężem aktorki Henryki B. z domu Dygdałowicz (ślub w 1947), ojcem aktorów PawłaBaldy i Ryszarda Baldy. W 1943 wcielony do armii niem. był we Francji, a w 1944-45 na froncie wschodnim, skąd uciekł do Wojska Polskiego. W 1946 ukończył kurs dla reżyserów t. amat. w Katowicach i we Wrocławiu, a nast. prowadził zespoły w Bielsku i Bytomiu. Od sez. 1949/50 zaangażował się jako aktor do T. Ziemi Opolskiej w Opolu, skąd odszedł w trakcie sez. 1951/52 i od wiosny 1952 do końca sez. 1954/55 występował w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu. Eksternistyczny egzamin aktorski zdał 17 IX 1953 w Krakowie i uzyskał uprawnienia aktora dramatu. W sez. 1955/56-1957/58 występował w T. Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy, 1958/59 i 1959/60 w T. Wybrzeże w Gdańsku, 1960/61-1964/65 w T.Dolnośląskim w Jeleniej Górze, 1965/66 w T. Dra­matycznym w Wałbrzychu, od 1966/67 do końca 1973/74 znowu w Jeleniej Górze, a w 1974/75 w Lubuskim T. im. Kruczkowskiego w Zielonej Gó­rze. Od 1 VII 1975 przeszedł na rentę inwalidzką i ustąpił ze sceny. Grał w filmach. Wybił się w Gdańsku, gdzie doceniono jego talent i rzetelny warsztat aktorski. Podobał się recenzen­tom w roli Wielkiego Księcia Konstantego ("Kor­dian", 1959); podkreślano, że ujął tę postać samo­dzielnie i oryginalnie nie wzorując się na głośnej kreacji J. Kurnakowicza; M. Dulęba pisał: "stworzył postać zwierzęco dziką, bezrozumną, nie panującą nad drapieżnymi i złymi skłonnościami swej natu­ry", "był bardzo sugestywny, niemal odrażający, ale i z ową potrzebną nutką sentymentu". O roli Cassiusa Chaerei ("Kajus Cezar Kaligula", 1959) pisał T. Rafałowski jako o dużym osiągnięciu aktorskim B., który "zaakcentował przyspieszoną, jak gdyby zadyszaną rytmikę wiersza, oddającą jego rozterkę i wahanie. Osiągnął kulminantę swej gry, gdy w ostatniej niemej scenie uchyla się jeszcze przed zabiciem prowokującego do tego czynu Cezara". Inne dobre role z Gdańska, to: Tom ("Zabawa jak nigdy"), Grabarz I ("Hamlet"), Robert "Piła" ("Opera za trzy grosze"). W Jeleniej Górze był, jak pisali recenzenci, gwiazdorem tamtejszego teatru. Grał tu dużo pierwszoplanowych ról; do najlepszych nale­żały: Eddie ("Widok z mostu", 1961), Harpagon ("Ską­piec", 1961) - "po swojemu tragiczny i właśnie dzięki temu śmieszny" (B. Bąk), Łatka ("Dożywocie", 1963), Lennie ("Myszy i ludzie", 1963) - nagrodzony "Srebrnym Kluczykiem" za najlepszą kreację sez., "Otello" (1964), w roli którego zaprezentował "wy­cieniowaną i dojrzałą ekspresję aktorską", Kokl ("Henryk VI na łowach", 1965), wyrazisty i b. dy­namiczny Czepiec ("Wesele", 1966), Mobius ("Fizycy", 1967), Mackie Macheath ("Opera za trzy grosze", 1968), Pantalone ("Sługa dwóch panów", 1970), Or­gon ("Świętoszek", 1971), Guślarz ("Legenda", 1972), Skapen ("Szelmostwa Skapena", 1973). Bibl.: Almanach 1978/79; Hist. filmu t. 5; Kaszyński: Te­atralia; Mykita-Glensk; Szczepkowska: 20 lat t. na Wy­brzeżu; T. w Jeleniej Górze (il.); Dz. Bałt. 1959 nr 70 (M. Dulęba); Gaz. Rob. 1961 nr 306 (B. Bąk); Głos Wybrz. 1959 nr 257 (T. Rafałowski); Afisze i programy, IS PAN (m.in. programy jubileuszowe T. Dolnośląskiego w Jeleniej Górze; w nich il.); Akta (tu fot.), ZASP. Ikon.: Fot. - IS PAN, ZASP. Film.: 1964 - Koniec naszego świata (f.); 1968 - Kiedy miłość była zbrodnią - Rassenschande (f.); Materiały - Archiwum TV Warszawa. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994