Maria Gorayska-Laberschek
GORAJSKA, także Gorayska, Maria, z Giślewiczów, zamężna Laberschek (26 sierpnia 1886 Tarnobrzeg – 13 września 1984 Kraków),
aktorka.
Była córką Józefa, urzędnika starostwa, i Bronisławy Giślewiczów; żoną urzędnika Zarządu Miejskiego Władysława Laberscheka (Laberszeka). Ukończyła gimnazjum i seminarium nauczycielskie w Przemyślu. Gry aktorskiej uczyła się najpierw prywatnie u Zofii Czaplińskiej, potem w Miejskiej Szkole Dramatycznej kierowanej przez Józefa Wiśniowskiego w Krakowie. Całe zawodowe życie związana była z Krakowem, na scenie używała pseudonimu Gorajska (Gorayska).
Debiutowała 27 października 1913 w epizodycznej roli Damy w szlafroku (Ruchome piaski) w Teatrze im. Słowackiego. W 1914 grała w Teatrze Ludowym, m.in.: Kłapcikowską (Nihiliści), Wróżkę (Panieńskie skały). W 1915 w Wiedniu występowała w organizowanych tu polskich przedstawieniach, m.in. w Teatrze Polskim pod dyrekcją Karola Bendy i Stanisława Dąbrowskiego; wystąpiła m.in. jako: Fejga (Sędziowie), Wiernicka (Wicek i Wacek), Czepcowa (Wesele), Regina (Pod znakiem Strzelca). W 1920–23 i 1924–26 należała do zespołu Teatru Bagatela, gdzie zagrała m.in.: Pannę Prism (Brat marnotrawny), Tadrachową (Moralność pani Dulskiej), Ah Wong (Mandaryn Wong), Miss Taylor (Bogaty wujaszek), Biankę (Ulubieniec kobiet), Langmanową (Szczęście Frania), Panią Bermont (Szkoła kokot), Francuzkę (Czerwony młyn). W 1922 została przeniesiona z kategorii kandydatów do kategorii członków rzeczywistych Związku Artystów Scen Polskich. Po zamknięciu Teatru Bagatela, przez pewien czas występowała w Zrzeszeniu Artystów Dramatycznych Teatru Bagatela. Potem wyszła za mąż i zrezygnowała ze sceny.
W 1932–34 kilkakrotnie wystąpiła w niewielkich rolach w Teatrze im. Słowackiego, np. jako Panna von Gerszner (Dziewczęta w mundurkach), Sobowtór (Błędne koło Krystyny). Po II wojnie światowej zatrudniała się w teatrach krakowskich jako statystka, m.in. od 1950 w Miejskich Teatrach Dramatycznych, a w 1954–57 w Teatrze im. Słowackiego. Później otrzymała rentę. W 1976 zamieszkała w Domu Spokojnej Starości w Krakowie, gdzie prowadziła amatorski zespół teatralny „Uśmiech jesieni”.
Bibliografia
Almanach 1984/85; Poskuta-Włodek: Dzieje 1918–39; Krak. Prz. Teatr. 1920 nr 12; Polska Artyst. 1923/4; Scena Pol. 1922 z. 11–12; Afisze, IS PAN; Akt zgonu, Arch. USC Kraków; Akta (fot.), ZASP; Materiały, Red. SBTP IS PAN; Programy, IS PAN; Spis ludności m. Krakowa z 1925, Arch. Narodowe Kraków; Kułaga: T. Bagatela.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Maria Gorajska, Gorayska, zam. Laberschek (26 VIII 1890 Tarnobrzeg - 13 IX 1984 Kraków), aktorka. Ukończyła gimnazjum, potem seminarium nauczycielskie w Przemyślu. Gry aktorskiej uczyła się na prywatnych lekcjach u Zofii Czaplińskiej, w sez. 1913/14 debiutowała na scenie T. im. Słowackiego w Krakowie ("Ruchome piaski" Choynowskiego), wiosną 1914 występowała w krak. T. Ludowym, m.in. jako Kłapcikowska ("Nihiliści" Ruszkowskiego i Abrahamowicza), Wróżka ("Panieńskie skały" Konczyńskiego). W późniejszych l. była słuchaczką Miejskiego Kursu Dramatycznego pod kier. Józefa Wiśniowskiego w Krakowie, również dalsza jej działalność scen. związana była z tym miastem. W 1. 1920-23 i 1924-26 była aktorką T. Bagatela, gdzie grała m.in. Pannę Prism ("Brat marnotrawny" Wilde'a), Tadrachową ("Moralność pani Dulskiej" Zapolskiej), Ah Wong ("Mandaryn Wu" Vernona i Ovena). Po wyjściu za mąż ustąpiła ze sceny, zaś w l. trzydziestych występowała sporadycznie w T. im. Słowackiego np. w "Dziewczętach w mundurkach" Winsloe i w "Złotym wieku rycerstwa" Marlowe'a (1932-34). Także po wojnie, w l. 1950-57 dogrywała na tej scenie (m.in. w "Kordianie" Słowackiego), następnie przeszła na rentę. W 1976 zamieszkała w Domu Spokojnej Starości przy ul. Wielickiej, gdzie prowadziła zespół "Uśmiech Jesieni". Źródło: Almanach sceny polskiej 1984/1985. Tom XXVI. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1989.
