Osoby

KASZUBSKI Zenon (1 stycznia 1930 Łuck – 6 maja 1999 Warszawa),

tancerz, choreograf.

Był synem Władysława Kaszubskiego i Pauliny z domu Zielonka; mężem Teresy z domu Makaruk (ślub 17 czerwca 1967). W 1932, z rodzicami przyjechał z Wołynia do Gdyni, gdzie w 1937 rozpoczął naukę w szkole powszechnej. Lata II wojny światowej przeżył w Gdyni; po wojnie zatrudnił się tu w firmie malarsko-dekoracyjnej. Od lipca 1947 tańczył w zespole amatorskim przy gdyńskim Zarządzie Miejskim Związku Walki Młodych. Od lutego 1948 do października 1949 był członkiem zespołu pod nazwą „Żywa Gazeta”, zorganizowanego przez Komendę Główną Polskiej Partii Robotniczej w Gdańsku. Stamtąd został skierowany przez Zarząd Miejski Związku Walki Młodych do Studia Operowego przy Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku i zaangażowany do nowo powstałego zespołu baletowego. Od 1950 objął tu stanowisko koryfeja, a dwa lata później solisty. Równocześnie uczęszczał do Liceum Choreograficznego, kierowanego przez Janinę Jarzynównę-Sobczak, które ukończył w czerwcu 1952. 

Tańczył w scenach baletowych w operach: Straszny dwór (1950), Eugeniusz Oniegin (1951), Sprzedana narzeczona (1951), a także w baletach, m.in. partie: Ziemowita, później Kwiatu jesieni w Porach roku, Myśliwego w Piotrusiu i wilku oraz Pana Młodego i I Drużbę w Weselu w Ojcowie (wszystkie w 1952). W styczniu 1952 w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku wziął udział w przedstawieniu składanym Hallo! Tu mówi Trójmiasto.... W grudniu 1952 powołany do wojska, służbę odbył w Zespole Pieśni i Tańca Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy; był solistą, kierownikiem baletu i baletmistrzem; do 1957 pełnił tę funkcję już jako pracownik cywilny. W marcu 1957 powrócił na stanowisko solisty do Opery Bałtyckiej w Gdańsku i był tu zaangażowany do końca sezonu 1960/61. 

Jego talent rozwinął się w choreografiach Janiny Jarzynówny-Sobczak, które były wówczas prekursorskie pod względem choreografii, plastycznego stylu i interpretacji taneczno-muzycznej. Wzbogacił swój repertuar o nowe role; występował w scenach zespołowych w balecie Ognisty ptak (1957), jako Briaxis, wódz piratów w Dafnis i Chloe (1958), Mandaryn i 1 Złoczyńca w Cudownym Mandarynie, balecie przełomowym stylistycznie dla tamtego okresu (obie role w 1960). O roli w Cudownym Mandarynie pisał recenzent „Ruchu Muzycznego”:

świetnie ustawioną od strony aktorskiej postać Mandaryna kreował Zenon Kaszubski. Każdy gest i ruch, nawet w momencie rozbudzenia zwierzęcej namiętności, był u niego transpozycją wewnętrznego życia i wewnętrznych przeobrażeń, zbliżał go do wydobycia wewnętrznego konfliktu.

W 1959 roku opracował choreografię Tańców fantastycznych Szostakowicza dla duetu (w ramach I Ogólnopolskiego Konkursu Tańca Klasycznego). W marcu 1961 uległ kontuzji, która uniemożliwiła mu dalszą pracę na scenie. 

W sezonie 1961/62 był aktorem-tancerzem oraz asystentem choreografa w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, wziął udział w widowisku Kram z piosenkami. Od września 1962 do sierpnia 1964 piastował funkcję kierownika baletu Opery w Warszawie. Pod koniec 1964 próbował zorganizować zespół baletowy przy Warszawskiej Operze Kameralnej. W 1965 wyjechał do Połczyna Zdroju, gdzie początkowo pracował jako konsultant do spraw choreografii, a w 1967–70 był kierownikiem Domu Kultury. W sezonie 1970/71 pracował w Teatrze Wielkim w Warszawie jako zastępca kierownika baletu, w 1971/72–1974/75 kierownik baletu Operetki Warszawskiej. Od 1 września 1975 do końca sezonu 1977/78 był zastępcą dyrektora Teatru Lalka w Warszawie, od 1978/79 do 30 września 1982 dyrektorem administracyjnym, od 1 października 1982 do 30 kwietnia 1988 pełnił obowiązki dyrektora naczelnego tej placówki. 

Opracował choreografie do przedstawień: Bajki pana Brzechwy (1976), Słowik Brylla (1978), Sezamie otwórz się Janusza Kłosińskiego i Janusza Słowikowskiego (1983), Żabka i lew (1983), O mądrym tchórzu (1985), Placek z konfiturą (1985), Trzy życzenia Piotrusia (1986).

Bibliografia

Almanach 1998/1999; J. Jarzynówna-Sobczak, B. Kanold: Rozmowy o tańcu, Gdańsk 2003 (il.); Opera Bałtycka (w 25-lecie istnienia; il.); Szczublewski: T Wielki; Teatr Lalka 1945–95; Turska: Almanach; Turska: Przewodnik; I. Turska: Taniec w Polsce, Warszawa 1962 (il. 200, 201, 203); Wysocka: Dzieje; Dz. Bałt. 1952 nr 116; Gaz. Wyb. 1999 nr 108; Ruch Muz. 1960 nr 8 (N. Karaśkiewicz); Życie Warsz. 1999 nr 109; Akta: Teatr Wielki Warszawa; ZASP (fot.); Almanach 1944–59.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.