Osoby

BURKE Irena, z Piskorskich (7 grudnia 1922 Warszawa – 1 maja 2000 Warszawa),

scenografka. 

Była córką Leonarda Piskorskiego i Józefy z domu Pałka; żoną malarza, autora m.in. polichromii kamienic na Starym Mieście w Warszawie, Edmunda Burkego (ślub 28 lutego 1949 w Warszawie). Po ukończeniu Gimnazjum Józefy Gagatnickiej w Warszawie, wstąpiła tu do Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych. W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej kontynuowała naukę w Szkole Zawodowej II stopnia przy ulicy Nowogrodzkiej i zarabiała wykonując galanterię zdobniczą. Była żołnierzem Armii Krajowej, batalionu „Parasol” (pseudonim Irys); 28 stycznia 1944 brała udział w pierwszym, nieudanym zamachu na Franza Kutscherę, dowódcę SS i policji w Warszawie. W pierwszych dniach powstania została wywieziona do obozu w Niemczech. Po wojnie wróciła do Warszawy, gdzie mieszkała i pracowała do końca życia. 

Od 1947 studiowała w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, a od 1950 w Akademii Sztuk Pięknych, gdzie od 1 marca 1952 do 1 sierpnia 1954 była asystentką na Wydziale Scenografii; dyplom scenografii otrzymała w 1955. W 1951 odbyła roczną praktyką w Teatrze Narodowym. Pierwsze prace scenograficzne Burke to: kostiumy do Drogi do Czarnolasu (1953) w Teatrze im. Żeromskiego w Kielcach oraz dekoracje do Stronicy życia (1954) w Teatrze Nowej Warszawy. W 1955 zaangażowała się do Teatru Domu Wojska Polskiego (od 1957 pod nazwą Teatr Dramatyczny) i do 1970 pracowała tu jako asystentka scenografa (najczęściej Jana Kosińskiego), a w 1970–88 jako samodzielna scenografka.

Projektowała przede wszystkim kostiumy do wielu ważnych premier, m.in. z Anielą Wojciechowską do: Dobrego człowieka z Seczuanu (1956), Szwejka (1957), Wizyty starszej pani (1958), a samodzielnie do przedstawień: Proces w Salem (1959), Spaghetti i miecz (1967), Noc cudów (1968), Hadrian VII (1969), Śmieszny staruszek (1970), Photo Finish (1972), Bartleby (1973), Sulkowski (1974), Komedia (1984). Była autorką scenografii do: Dam i huzarów (1957), Jaskini filozofów (1961), U mety (1976), Don Juana Moliera (1986).

Od 1962 współpracowała z Ireną i Tadeuszem Byrskimi w Teatrze im. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, a od stycznia 1963 do końca sezonu 1965/66 była w tym teatrze etatową scenografką. Projektowała kostiumy do Zygmunta Augusta (1962), a scenografie do przedstawień: Uciekła mi przepióreczka, W małym domku, Ucieczka Bułhakowa – 1962; Igraszki trafu i miłości, Człowiek z głową – 1963; Król Edyp, Dalekie – 1964; Nowy Don Kichot, Cezar i Kleopatra – 1965; Amerykanin, Lord z walizki – 1966, a później gościnnie scenografię do Niewidzialnej kochanki w reżyserii Byrskiej (1971). Z Byrskimi pracowała też na przykład w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (Cezar i Kleopatra, 1965), Teatrze Nowym w Łodzi (Świerszcz za kominem, 1967), Teatrze im. Jaracza w Łodzi (Śluby panieńskie, 1976), Teatrze Ludowym w Nowej Hucie (Czajka, 1970), Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu (Pigmalion, 1971). 

Pracowała także w: Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie (Ożenek, 1959), Operze Objazdowej w Warszawie (Eugeniusz Oniegin, 1967 i Wesołe kumoszki z Windsoru według projektu Władysława Daszewskiego), Teatrze Ziemi Łódzkiej (Szkoda wąsów, 1973), Teatrze na Targówku w Warszawie (Motyle są wolne, 1976), Teatrze im. Mickiewicza w Częstochowie (Wdowy, 1978 i Gbury, 1981), Operetce Śląskiej w Gliwicach (Giuditta, 1980). Wielokrotnie projektowała scenografie do przedstawień dyplomowych Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Ostatnią scenografię projektowała do Uciekła mi przepióreczka w reżyserii Byrskich, 1986 w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Była autorką kostiumów do serialu telewizyjnego Modrzejewska (1989). 

Proponowała na ogół rozwiązania tradycyjne, funkcjonalne, ale miała też w swoim dorobku kilka interesujących plastycznie kompozycji, ceniono na przykład jej prace z okresu gorzowskiego. Była uznaną autorką kostiumów, które wyróżniały się doskonałą znajomością stylów i gustów epok wystawianych utworów, wyczuciem nastroju sztuki, były gdy trzeba wytworne, gdy trzeba zabawne. Chwalono na przykład proste i surowe stroje w Procesie w Salem, klasyczne w Hadrianie VII, lekkie i kolorowe w Nocy cudów, fin de siècle’owe w Komedii. Zawsze funkcjonalne, zgodne z indywidualnymi cechami noszących je aktorów, były jednym z elementów podnoszących walory przedstawienia.

Przygotowywała wystawy scenografii i brała w nich udział, na przykład w 1977 w Budapeszcie w wystawie „Warszawscy scenografowie w XXX-leciu”. 

Na domu przy ulicy Mostowej 6 w Warszawie, gdzie małżonkowie Burke mieszkali przez kilkadziesiąt lat, ufundowana została upamiętniająca ich tablica.  

Bibliografia

Almanach 1999/2000; Gołobów, Kondracki (il.); Katalog scenografii, 1962; Piwocki: Historia ASP w Warszawie; SAP warsz.; Scena gorzowska 1945–75; T. Dramatyczny m. st. Warszawy 1955–58 (il.); T. Dramatyczny w Warszawie; Warsz. szkoła teatr.; Gaz. Wyb. 2000 nr 107, 108; Teatr 1968 nr 15 (J. Kłossowicz); Akta (fot.), ZASP; Zbiory B., MTWarszawa; Inf. siostry, Magdaleny Piskorskiej. 

Ikonografia

E. Burke: Portret, olej – własność Magdalena Piskorska Warszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.