Osoby

JUSZCZYK Andrzej (4 stycznia 1933 Łódź – 8 stycznia 1999 Bydgoszcz),

aktor. 

Był synem Mieczysława Juszczyka, urzędnika, i Ireny z Bielawskich; mężem Grażyny z Czapczyńskich, inspicjentki (ślub 28 grudnia 1974 w Bydgoszczy). Od 1947 mieszkał w Kielcach, gdzie w 1952 w liceum dla pracujących zdał maturę i zaczął studiować prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W 1954–59 współpracował ze Studenckim Teatrem Satyryków (Andrzej Drawicz wymieniał go wśród „weteranów wyliczonych ku pamięci”, uczestniczących w historycznej nocnej próbie 13 marca 1954, która dała początek STS). Grał w jego pierwszych przedstawieniach: To idzie młodość (1954), Prostaczkowie (1954), Konfrontacja (1955), także w Idź na spacer, Alegorio (1958). Studiów prawniczych  nie ukończył, bo w 1955 został przyjęty na Wydział Estradowy Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, a po jego likwidacji w 1958, przeniósł się na Wydział Aktorski, który ukończył w 1959. 

Od 1 lipca 1959 zaangażował się do Teatru Polskiego w Poznaniu, ale już 30 sierpnia tego roku odszedł z teatru, razem z dużą grupą artystów, w proteście przeciw dymisji dyrektora Tadeusza Byrskiego. Na sezon 1959/60 zaangażował się do Teatru Śląskiego w Katowicach; potem kolejno pracował: w Teatrze Ziemi Łódzkiej w Łodzi (sezon 1960/61), Teatrze Objazdowym Państwowego Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych w Poznaniu (1961/62), Teatrze Polskim w Poznaniu (1962/63), Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1963/64–1966/67), znów w poznańskim Teatrze Polskim (1967/68–1969/70), Teatrze Polskim we Wrocławiu (1970/71–1971/72) i w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, gdzie grał od sezonu 1972/73 do końca życia; 1 lipca 1995 przeszedł na wcześniejszą emeryturę, ale w teatrze pracował nadal (na połowie etatu). 

Miał dobre warunki zewnętrzne: wysoki, masywnie zbudowany, sprawiał wrażenie silnego mężczyzny, co dodatkowo podkreślał jego donośny, niski, dźwięczny głos. Wyróżnił się w roli Wojewody w Mazepie (1967, Teatr Polski w Poznaniu), pełnym emocji i romantycznego patosu; według Ryszarda Daneckiego uczynił z Wojewody tak sugestywną postać, że stał się główną osobą inscenizacji. Środki aktorskie, jakich użył do zbudowania tej roli wykorzystywał później, zawsze wtedy, gdy bohater miał być wyrazisty, gwałtowny, pełen pasji, zaciekłości. W Bydgoszczy taki był np. Wielki Książę Konstanty w Kordianie (1979), Czepiec w Weselu (1986),

energiczny, witalny i bardzo autentyczny 

(Krystyna Starczak-Kozłowska),

Markiz d’Orsigny w Zmowie świętoszków (1987),

żywiołowa, barwna rola 

(Jerzy Derenda).

Kiedy właściwą sobie wyrazistość przydawał postaciom komediowym, stawał się, jak np. Kaczulski w Rodzinie (1984),

źródłem zdrowego śmiechu widowni 

(Starczak-Kozłowska).

Potrafił też dać swoim bohaterom rysy subtelne, pokazać ich skrywane głębokie uczucie, np. w roli Szamanowa (Zeszłego lata w Czulimsku, 1975). Ciekawą rolą był Łukasz (Sztuka konwersacji, 1989),

posługując się oszczędnym środkami – dobrze odnalazł się na kameralnej scenie 

(A. Nowak),

a także Emil Koperski w Obywatelu Pekosiewiczu (1989), stworzył tu dynamiczną postać, którą pogłębił i dowartościował. W 1989 w tej roli obchodził jubileusz 35-lecia pracy artystycznej.  

Z jego dużego dorobku artystycznego warto też wymienić takie role, jak: Marco (Widok z mostu, 1960), Herman Goering (Zmierzch demonów, 1967), Emanuele Giri (Kariera Artura Ui, 1968), Sołtys (Klątwa, 1969), George (Kto się boi Virginii Woolf?, 1976), Manekin rozmiar 46 oraz Komisarz policji (Bal manekinów, 1981), Kreon (Antygona Sofoklesa, 1983), Med (Lęki poranne, 1987), Berlioz (Mistrz i Małgorzata, 1988), Suworow i Repnin (Termopile polskie, 1989), Autor i Ojciec (Dwa teatry, 1992), Cześnik (Zemsta, 1993), Poloniusz i Ozryk (Hamlet, 1994). 

Od 1975 był przewodniczącym Koła SPATiF-ZASP-u w Bydgoszczy. 

Bibliografia

Almanach 1998/99; Almanach sceny bydg. (il.); Bydg. leksykon teatr. (il.); Linert: T. Śląski 1949–2002; Pracz: STS (il.); T. Wybrzeże 1946–66 (il.); Teatry studenckie s. 99; Warsz. szkoła teatr.; Bydg. Informator Kult. 1989 nr 3 (il.). 1991 nr 7 (il.), 1999 nr 2 (il.); Dz. Wiecz. 1987 nr 243 (J. Derenda); Express Pozn. 1967 nr 266; Fakty 1984 nr 11 (K. Starczak-Kozłowska), 1986 nr 42 (K. Starczak-Kozłowska); Gaz. Pom. 1989 nr 114, 1999 nr 7 (il.); Litery 1996 nr 3 (il.); Akta (fot.), ZASP; Programy (m.in. wyd. T. Polskiego w Bydgoszczy z okazji 35-lecia pracy artyst. J.; il.) i wycinki prasowe (m.in. z Ilustr. Kur. Pol.; tu rec. A. Nowak), IS PAN; Almanach 19440059, Inf. żony, Grażyny Juszczyk. 

Ikonografia

Fot. – IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.