Osoby

IPOHORSKA Janina, pseudonim Jan Kamyczek, właściwie Janina Nosarzewska (15 lipca 1914 Lwów – 19 września 1981 Rabka),

scenografka. 

Była córką Jana Nosarzewskiego i Stefanii z Ipohorskich. W 1932 zdała maturę, potem w 1932–36 studiowała romanistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a w 1937–39 malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zmieniła nazwisko na Ipohorska w czasie II wojny światowej, kiedy podczas okupacji niemieckiej Lwowa musiała uciekać z miasta i ukrywać się przed gestapo; pozostała przy nim także w późniejszych latach. Po wojnie kontynuowała studia jeszcze przez trzy lata na Wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie; wykładała tu także kostiumologię. 

Zajmowała się projektowaniem kostiumów do przedstawień teatralnych; najczęściej współpracowała z Marianem Eilem, który opracowywał scenografię. Także prywatnie pozostała z nim w bliskiej przyjaźni do końca życia. W 1947 w Teatrze Siedem Kotów w Krakowie była autorką kostiumów (pod pseudonimem Jan Kamyczek), a Eile dekoracji, do Mojej żony Penelopy i do Historii świata, czyli Od małpy do bomby atomowej (wspólnie opracowali też adaptację). W tym samym roku w krakowskich Miejskich Teatrach Dramatycznych projektowała kostiumy do Słomkowego kapelusza i do Rewizora, w 1949 do Krzyku jarzębiny, a w Teatrze im. Wyspiańskiego w Katowicach do Rycerza Ognistego Pieprzu (autorem dekoracji do tych spektakli był Eile). W 1949–51 w Łodzi, wspólnie z Eilem, przygotowała oprawę plastyczną Romansu z wodewilu (1949) w Teatrze Literacko-Satyrycznym „Osa”, programu składanego Na plan! (1951) w Teatrze Małym, a w Krakowie w Teatrze Młodego Widza do Szwejka. Nowych przygód dzielnego wojaka (1950) i Warszawskiego wodewilu (1951; z Eugeniuszem Bożykiem). 

W 1953–56 projektowała z Eilem scenografię w Teatrze Syrena w Warszawie, do takich przedstawień, jak: Ministerstwo satyry (1953); Siedem śmiechów głównych, Psychiczna zadra – 1954; Diabli nadali, Spod naszej strzechy – 1955; Kłopoty z popiersiami (1956; kostiumy Zofii Wierchowicz), a w Teatrze Kleks do Przygody za przygodą i do Bardzo dobrej rzeczy (1954). 

Razem z Eilem tworzyła tygodnik „Przekrój”, była stalą współpracownicą i zastępczynią redaktora naczelnego, autorką niezwykle popularnej rubryki w tym piśmie pt. Demokratyczny savoir-vivre, redagowanej pod pseudonimem Jan Kamyczek. Tłumaczyła literaturę francuską, napisała scenariusz, według którego, w 1965 został nakręcony pierwszy polski kryminalny serial telewizyjny Kapitan Sowa na tropie. Pisała aforyzmy i publikowała je pod pseudonimem Alojzy Kaczanowski. 

Bibliografia

Almanach 1981/82; Dąbrowski: Na deskach t. 2; Groński: Od Siedmiu Kotów; Kaszyński: Teatr łódz.; Rendez-vous z Syreną; Linert: T. Śląski 1949–92; Sto lat Starego Teatru; Rocz. Historii Prasy Pol. 2008 z. 1/2 (W. Matras: Janina Ipohorska – pierwsza dama „Przekroju”); Akt zgonu nr 170/1981, Arch. USC Rabka; Akta: ASP Warszawa i ZASP (fot.); List W. Lenkiewicza z Krakowa, Red. SBTP IS PAN. 

Ikonografia

J. Zaruba: Portret, karyk., rys., tusz, akw. – MKWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Janina Ipohorska, właśc. Nosarzewska (15 VII 1914 Lwów - 19 IX 1981 Rabka), scenografka, dziennikarka, tłumaczka. W 1937 ukończyła romanistykę na uniw. lwowskim, równocześnie od 1936 studiowała malarstwo w warsz. ASP (u Felicjana Kowarskiego). Po II wojnie świat, ukończyła wydz. scenografii krak. ASP, później tamże przez trzy lata prowadziła wykłady z kostiumologii. Jako scen. debiutowała w Krakowie współpracując m.in. z T. Siedmiu Kotów (1946-47), T. im. Słowackiego (z Marianem Eile opracowała "Rewizora" Gogola, w reż. Warneckiego, 31 X 1147). W nast. l. projektowała zwykle kostiumy (dekoracje M. Eile) dla Starego T. i T. Młodego Widza (np. "Słomkowy kapelusz" Labiche'a, "Krzyk jarzębiny" Kubackiego, "Szwejk, nowe przygody dzielnego wojaka" wg Haška, 1947-51), potem współpracowała z t. literacko-artystycznym "Osa" i T. Małym w Łodzi ("Romans z wodewilu" Krzemińskiego, program składany "Na plan", 1949-51), T. Satyryków i T. Syrena w Warszawie, nadal z M. Eile (programy: "Diabli nadali", "Spod naszej strzechy", "Kłopoty z popiersiami", 1952-56). W l. 1945-70 była współtwórcą i wieloletnim zastępcą redaktora naczelnego Przekroju, autorką rubryki "Demokratyczny savoir-vivre" (wyd. kilkakrotnie w formie książkowej w Polsce i ZSRR), współautorką działu mody i in. (m.in. jako Jan Kamyczek, Lubanowski), autorką powieści "Rozkoszne popołudnie" (pod pseud. Alojzy Kaczanowski), przekładów z literatury francuskiej. Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1981/82