Maria Bogda
BOGDA Maria, właściwie Janina Maria Kopaczek, zamężna Brodzisz (25 października 1905 Lwów – 30 czerwca 1981 Desert Hot Spring w Kalifornii, USA),
aktorka.
Była córką Ludwika Kopaczka i Heleny z domu Kordylów; żoną Adama Brodzisza (ślub 22 sierpnia 1930 we Lwowie). W 1926 roku ukończyła Prywatne Gimnazjum Żeńskie Z. Strzałkowskiej we Lwowie, a w 1927 Instytut Filmowy W. Biegańskiego w Warszawie. Była jedną z gwiazd przedwojennego kina polskiego. Debiutowała w 1929 w filmie Tajemnice skrzynki pocztowej, w tymże roku zagrała jeszcze w Policmajstrze Tagiejewie i Pod banderą miłości. Popularność przyniosła jej wygrana na początku 1929 w konkursie „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” na najpiękniejszy typ Polki (była blondynką o harmonijnych rysach twarzy, dużych oczach i zgrabnej figurze). Od 1931 kręciła filmy w wytwórni „B-W-B”, której współzałożycielem był Adam Brodzisz. Wkrótce stali się jedną z ulubionych par filmowych, razem wystąpili w: Bezimiennych bohaterach (1932), Głosie pustyni, Pod Twoją obronę – 1933, Młodym lesie (1934). Zagrała też w filmach: Córka generała Pankratowa (1934); ABC miłości (śpiewała tytułową piosenkę), Antek policmajster, Rapsodia Bałtyku – 1935; Pan Twardowski (1936), Kobiety nad przepaścią (1938). Ceniona ze względu na urodę, z czasem udoskonaliła swoje umiejętności aktorskie. W lutym i marcu 1933 brała udział w objeździe artystów warszawskich z programem pod tytułem Parada gwiazd, m.in. w Siedlcach, Płocku, Bydgoszczy.
W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej mieszkała w Warszawie, do 1941 była kelnerką w kawiarni „Napoleonka”. W czasie powstania w swojej willi na Mokotowie prowadziła stołówkę dla powstańców i okolicznej ludności, zorganizowała tam też punkt sanitarny i sama była sanitariuszką. Po upadku powstania znalazła się w Zakopanem, gdzie wraz z mężem prowadziła pensjonat pod nazwą Brodziszówka. Po wojnie, kiedy nie mogli znaleźć zatrudnienia w filmie, w 1946–50 razem organizowali spektakle kameralne w różnych miastach Polski; Bogda grała główne role kobiece w sztukach: Kochanek to ja, Gra o Barbarę, Ich troje.
W sezonach 1950/51–1954/55 grała w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, m.in.: Jadwigę (Pawilon pod sosnami), Margot (Król włóczęgów), Dianę (Faryzeusze i grzesznik), Żonę (Ich czworo), Zuzię (Imieniny pana dyrektora), Studentkę (Niespokojna starość). W Bielsku prowadziła szkolne kółka teatralne. Od 1 czerwca 1955 i w sezonach 1955/56 i 1956/57 była w zespole Teatrów Dramatycznych w Poznaniu, wystąpiła m.in. jako Dawn Spencer (Romans malajski) i Lulu (Skiz), z tym ostatnim przedstawieniem odwiedzała inne miasta, na przykład Szczecin. Później oboje, z własnym niewielkim zespołem objazdowym, gościli ze Skizem w wielu miastach Polski. W lipcu 1958 występowała wraz z mężem, w Teatrze Nowym Stanisława Belskiego w Londynie, grała Martę (Dwaj mężowie pani Marty). W 1961 wyjechali ze Skizem na tournée po USA, w 1962 pokazali Skiza w Detroit, a następnie w innych miastach.
Na stałe zamieszkali w Los Angeles, gdzie prowadzili hodowlę szynszyli, a później osiedlili się w Desert Hot Spring.
Bibliografia
Almanach 1981/82; Czachowska: Zapolska; Formanowicz; Hist. filmu t. 1, 2 (il.); Konarska-Pabiniak: Repertuar; Linert: T. w Bielsku-Białej 1945–2000 (il.); Pleograf (il.); Teatr i dramat pol. emigracji; Warnecki; R. Wolański: Już nie zapomnisz mnie. Opowieść o Henryku Warsie, Warszawa 2010 (il.); Ekran 1981 nr 40 (il.); Kur. Pol. 1962 nr 111; Pam. Teatr. 1997 z. 1–4 s. 97, 100, 375, 2008 z. 3–4 s. 55 (il.); Trybuna Odrzańska 1977 nr 35; Tyg. Ilustr. 1933 nr 19 (il.), 1935 nr 8 (il.); Ziemia Pom. 1946 nr 318; Akt ślubu nr 660/136/1930, Księga małżeństw parafii św. Mikołaja we Lwowie, Sekcja Ksiąg Zabużańskich, Arch. USC Warszawa; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; old.e-teatr.pl; www.filmpolski.pl
Ikonografia
Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Maria Bogda, zam. Brodzisz (1909 - IX 1981 Kalifornia), aktorka, jedna z najpopularniejszych gwiazd filmowych w Polsce, w dwudziestoleciu międzywojennym. Debiutowała w 1928 w "Tajemnicach skrzynki pocztowej", w następnym zagrała m.in. w "Policmajstrze Tagiejewie" i "Pod banderą miłości". W 1931 w filmie "Bezimienni bohaterowie" spotkała się z Adamem Brodziszem, późniejszym mężem i partnerem artystycznym. Wspólne sukcesy odnosili m.in. w filmach: "Pod Twoją obronę", "Młody las", "Pan redaktor szaleje"; a także w zesp. ,,Parada gwiazd", z którym w l. 30-tych występowali w Siedlcach, Płocku, Bydgoszczy. Po wojnie prezentowała z Brodziszem kameralne spektakle w różnych miejscowościach kraju, w l. 1950-55 grała w T. Polskim w Bielsku i Cieszynie, m.in. Żonę ("Ich czworo" Zapolskiej), Masłową ("Kto zawinił" Mdiwaniego), Jadwigę ("Pawilon pod sosnami" Rusinka), Margot ("Król włóczęgów" Mac Carthy), Studentkę ("Niespokojna starość" Rachmanowa), Zuzię ("Imieniny pana dyrektora" Skowrońskiego i Słotwińskiego). W sez. 1955/56 występowała w T. Polskim w Poznaniu jako Lulu ("Skiz" Zapolskiej). Kilkakrotnie wyjeżdżała z Brodziszem na gościnne występy do Stanów Zjednoczonych, w końcu osiedli tam na stałe. M.in. w 1962 wystawili w Detroit "Skiza", potem w wielu miejscowościach amerykańskich.
Źródło: Almanach sceny polskiej 1981/82
