Osoby

HOLLIKOWSKI, Hollik, Franciszek, właściwie Franciszek Holik (5 lutego 1902 Brody w Lwowskiem – 25 kwietnia 1983 Zabrze),

aktor, dyrektor, kierownik artystyczny teatru.

Był synem Franciszka Holika, pracownika kolei, i Heleny z domu Nowosad, garderobianej i chórzystki w Teatrze Wielkim we Lwowie; mężem najpierw Jadwigi z domu Linzmeier, po II wojnie światowej suflerki, m.in. w teatrach Białegostoku i Częstochowy (ślub w 1934 we Lwowie), potem Haliny z domu Kozina. Nazwiska Hollikowski używał przez wiele lat jako pseudonimu artystycznego, a w lalach 60. zmienił je oficjalnie. Dzieciństwo i lata szkolne spędził we Lwowie, gdzie jako młody chłopak brał udział w przedstawieniach Teatru Miejskiego. Do zawodu aktorskiego przygotowywał się najpierw pod kierunkiem Romana Żelazowskiego, a w 1918–19 na kursach dramatycznych pod kierunkiem Henryka Cepnika przy lwowskim Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego i, jak wspominał, na popisie końcowym grał Papkina w Zemście. 

Po ukończeniu kursów, od 25 grudnia 1919 i w 1920 grał w Teatrze Wodewilowym we Lwowie. Od listopada 1920 do 30 czerwca 1921 występował, np. jako Jędrek Mędrek (Jasełka), w działającym na terenie plebiscytowym Górnośląskim Teatrze Narodowym z siedzibą w Bytomiu pod kierownictwem Henryka Cepnika. W sezonach 1921/22 i 1922/23 grał w lwowskich Teatrach Miejskich, od lutego do czerwca 1923 także w teatrze Ul, a latem 1921 i 1923 w Teatrze Letnim w Krynicy. W 1923–24 uczęszczał na kurs operowo-operetkowy w lwowskim Instytucie Muzycznym. W 1924–26 występował w objazdowym Teatrze Ludowym pod kierownictwem M. Wesołowskiego z siedzibą we Lwowie i z teatrem tym wyjeżdżał m.in. do Kołomyi (1924), Katowic, Sosnowca, Stanisławowa (1926), Lublina. Od grudnia 1922 we Lwowie, sam prowadził amatorski teatr pod nazwą Teatr Polski Związku Amatorów Scen Polskich, a od 1923 pod nazwą Polska Scena Popularna, który działał do 1928 jako objazdowy, głównie w środowiskach robotniczych Małopolski. 

W 1928 za wystawienie dramatu Pięść, propagującego idee komunistyczne, był aresztowany i więziony. W 1929 zdał egzamin aktorski Związku Artystów Scen Polskich. Później występował dorywczo: według własnej relacji w 1929–31 w zespołach rewiowych we Lwowie, w sezonie 1931/32 w teatrze Czarny Kot w Stanisławowie, potem znowu we Lwowie, np. w 1932–34 w teatrze Ul oraz na scenach amatorskich, np. od 1935 w Teatrze Ludowym im. Słowackiego; brał też udział w rewiach wystawianych w salach kinowych. 

Po wybuchu II wojny światowej mieszkał we Lwowie; w czasie okupacji niemieckiej był robotnikiem na kolei, kolportował prasę podziemną, np. „Czerwony Sztandar”; zagrożony aresztowaniem, wyjechał i ukrywał się w Makowie Podhalańskim. Po wojnie, w sezonie 1945/46 organizował w województwie krakowskim Objazdowy Teatr Komedii Muzycznej. W 1946–50 pracował jako urzędnik oraz działał w Towarzystwie Teatrów i Muzyki Ludowej w województwie olsztyńskim. W 1952–55 prowadził amatorski Teatr Uzdrowiskowy im. Mieczysławy Ćwiklińskiej w Polanicy Zdroju. Do teatru zawodowego wrócił w 1955. W sezonach 1955/56 i 1956/57 występował w Teatrze im. Węgierki w Białymstoku, w 1957/58 i 1958/59 w Operetce Śląskiej w Gliwicach, w 1959/60 w Teatrze im. Mickiewicza w Częstochowie, w 1960/61 w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, w 1961/62 i 1962/63 ponownie w Częstochowie, w 1963/64–1970/71 w Teatrze Nowym w Zabrzu. 

Zagrał takie role, jak: Protazy (Pan Tadeusz, 1955), Podkolesin (Ożenek, 1956); Tytus (Bliźniak), Teofil Beaubuisson (Bal w operze) – 1957; Jimmy (No, no Nanette), Archibald (Tangolita) – 1958; Orgon (Balik gospodarski, 1959), Samuel Parris (Proces w Salem, 1960), Orgon (Dożywocie), Łynajew (Wilki i owce), Radca Kłaczek (Romans z wodewilu) – 1961; Bogacki (Szkoła obmowy, 1963). W Zabrzu wystąpił m.in. jako: Warski (Godzien litości, 1963), Priamus (Odprawa posłów greckich), Pan Ignacy (Wielki człowiek do małych interesów) – 1965; Pagatowicz (Grube ryby, 1967); Starszy Pan (Nocna opowieść), Markiz de Laissac (Zmowa świętoszków) – 1968; Kruticki (I koń się potknie, 1969), Belzebub (Igraszki z diabłem, 1971). W dniu 7 maja 1966 w roli Podkolesina (Ożenek) obchodził na zabrzańskiej scenie jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. W 1971 przygotowywano jego 50-lecie, ale z powodu choroby aktora uroczystość odwołano. Po raz ostatni grał na tej scenie w sezonie 1979/80, rolę Arcybiskupa (Ryszard III), w przedstawieniu z okazji 20-lecia teatru w Zabrzu. 

Miał wrodzoną «vis comica», toteż do najlepszych jego ról należały te w repertuarze komediowym. Z okazji jubileuszu Hollikowskiego w 1966, T. Kwaśniewski pisał:

Jako aktor charakterystyczny wysokiej klasy, swą bezpośredniością i naturalnością oddziaływania nawiązuje kontakt z widownią, stwarzając przekonujące postacie. Nigdy nie ucieka się do szarży,

przytoczył też słowa Wojciecha Brydzińskiego, który określił Hollikowskiego jako

świetnego aktora o wielkiej sile komicznej. 

Bibliografia

Almanach 1982/83; Cały świat gra komedię; 10 lat Operetki Śląskiej 1952–62 (il.); Olszewski: Śląska kronika; 15 lat T. w Zabrzu (il.); Gaz. Por. 1924 (19 III); Kur. Stan. 1926 nr 305, 306; Poglądy 1981 nr 16/17 (il.); Teatr 1983 nr 7; Wiek Nowy 1922 (8 XII); Życie Częst. 1966 nr 114 (T. Kwaśniewski); Akt zgonu nr 718/1983/1, Arch. USC Zabrze; Akta, T. im. Mickiewicza Częstochowa, ZASP (fot.); Wosiek: Teatry objazdowe; Almanach 1944–59; Inf. syna, Wacława Holika oraz Marioli Szydłowskiej. 

Ikonografia

Fot. — IS PAN.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Franciszek Hollikowski, właśc. Hollik (5 III 1902 Brody - 25 IV 1983 Zabrze), aktor, kier. art. teatru. Do zawodu aktorskiego przygotowywał się na lekcjach gry scen. u Romana Żelazowskiego, następnie na kursie dram. w Konserwatorium Pol. Tow. Muz. we Lwowie (1918-19) oraz operowo-operetkowym w lwow. Instytucie Muz. (1923-24). Występował m. in. w t. wodewilowym we Lwowie (1920), T. Górnośląskim z siedzibą w Bytomiu (1920-21), w T. Letnim w Krynicy (1921, 1923), w Objazdowym T. Ludowym pod kier. M. Wesołowskiego z siedzibą we Lwowie, z którym odwiedził m. in. Kołomyję (1924), Katowice, Sosnowiec, Lublin, Stanisławów (1926), po czym w tym samym r. założył (i kier. do 1928) zespół pn. Polska Scena Popularna, z którym objeżdżał głównie środowiska robotnicze Wołynia i Małopolski. W następnych l. prowadził zespoły ochocze i grał dorywczo w t. rewiowych działających przy kinach we Lwowie. W 1931/32 występował w t. Czarny Kot w Stanisławowie, 1932-34 w t. lit.-art. Ul we Lwowie, 1935-39 w T. Ludowym im. Słowackiego tamże. Po II wojnie świat. w objazdowym T. Komedii Muz. woj. krakowskiego, w l. 1946-50 działał w Tow. Teatru i Muzyki Ludowej, był też inspektorem NIK w resorcie kultury i sztuki. W sierpniu 1951 objął kier. Uzdrowiskowego T. im. Ćwiklińskiej w Polanicy Zdroju i prowadził tę placówkę do 1955. W l. 1955-57 występował T. im. Węgierki w Białymstoku, 1957-59 Operetce Śląskiej w Gliwicach, w sez. 1959/60 w T. im. Mickiewicza w Częstochowie, 1960/61 w T. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, w l. 1961-63 ponownie w Częstochowie, od sez. 1963/64 w T. Nowym w Zabrzu. W swym dorobku art. miał. m. in. role Orgona ("Dożywocie" Fredry), Bogackiego ("Szkoła obmowy" Bogusławskiego), Warskiego ("Godzien litości" Fredry), Pustelnika ("Balladyna" Słowackiego), Pagatowicza ("Grube ryby" Bałuckiego), Bajdalskiego ("Pan Damazy" Bliźińskiego). 7 V 66 obchodził jub. 45-lecia pracy scen. jako Podkolesin ("Ożenek" Gogola), w 1971 przygotowywano jego 50-lecie, ale na skutek choroby H. uroczystość nie odbyła się. Wkrótce przeszedł na emeryturę. Po raz ostatni wystąpił na zabrzańskiej scenie gościnnie w roli Arcybiskupa ("Ryszard III" Shakespeare'a) w sez. 1979/80. Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1982/83. Tom XXIV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.