Osoby

GEIGER Wacław Andrzej Marian (25 czerwca 1907 Myślachowice koło Trzebini – 30 kwietnia 1988 Zakopane),

dyrygent, kierownik muzyczny teatru, śpiewak. 

Był synem Włodzimierza i Marii Geigerów; jego starsza siostra Maria, żona dramatopisarza Antoniego Cwojdzińskiego (zob. t. 2), była śpiewaczką. Po wojnie Geiger zawarł małżeństwo z ociemniałą śpiewaczką niemiecką Ewą Lühn, którą poznał podczas koncertów w Lipsku. Dzieciństwo spędził w Zakopanem, gdzie brał lekcje gry na skrzypcach i na fortepianie. Regularną naukę muzyki rozpoczął w 1924 w Żyrardowie u ciotki Wilhelminy Geiger, pianistki. W 1925 rozpoczął studia w Instytucie Muzycznym w Krakowie; kształcił się w grze na fortepianie u M. Naziemskiej, na wiolonczeli u Ferdynanda Macalika, w śpiewie u Z. Bandrowskiej-Osmeckiej i teorii u B. Rizziego. Studia przerwał i zarabiał na utrzymanie jako taper w kinach. Otrzymał nagrodę na konkursie kompozytorskim, urządzonym w 1927 przez Chór Akademicki w Krakowie. W 1928–33 studiował w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie: kompozycję u Bolesława Wallek-Walewskiego, śpiew u Heleny Zboińskiej-Ruszkowskiej i dyrygenturę u Zbigniewa Dymmka. Sporadycznie występował na koncertach, np. wykonał barytonową partię w Stabat Mater Karola Szymanowskiego (13 kwietnia 1930). W przedstawieniach klasy operowej Konserwatorium 13 i 16 maja 1931, wystąpił w roli Alfia w Rycerskości wieśniaczej na scenie Teatru im. Słowackiego. W tym okresie dużo komponował: msze, pieśni kościelne i do słów poetów góralskich, a także operetki (np. Zięć firmy Klops do libretta K. Schuberta). 

W 1933 rozpoczął pracę jako kierownik muzyczny w krakowskim Teatrze Domu Żołnierza Polskiego. Udzielał się w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków w Krakowie występując w audycjach dla szkół, a na koncertach przez nie organizowanych wykonywano jego utwory (1934, 1935). Był dyrygentem Chóru Oratoryjnego w Krakowie oraz chórów „Lutnia Krakowska” (od 1933) i „Lutnia Robotnicza” (od 1936). Współpracował z rozgłośnią krakowską Polskiego Radia. Brał udział w przedstawieniach Opery Krakowskiej, gdzie był korepetytorem wokalnym i sporadycznie solistą w rolach barytonowych i basowych, np. w sezonie 1932/33 w Sprzedanej narzeczonej (Micha), Madame Butterfly (Książę Yamadori), Cyganerii (Benoit); śpiewał też w Halce (Dziembę), Strasznym dworze (Skołubę) i Wertherze (Johanna; 24 kwietnia 1939). Komponował muzykę do spektakli w teatrach krakowskich; w 1938 napisał muzykę dla teatru Cricot do Męża i żony, był współautorem muzyki do plenerowego widowiska w Barbakanie Igrce w gród walą. Działał w Związku Zawodowym Muzyków, w którym 2 kwietnia 1939 wybrano go do Zarządu. 

Podczas II wojny światowej i okupacji niemieckiej, nieprzerwanie prowadził w Krakowie zespół chóralny koncertujący w kościołach; często akompaniował też wokalistom na koncertach w kawiarni Domu Plastyków przy ul. Łobzowskiej. Zarabiał przez pewien czas jako roznosiciel drożdży (wraz z pisarzem Janem Wiktorem). Wystąpił jako śpiewak 4 i 25 czerwca 1944 w wyjątkach z Halki, w ramach oficjalnych koncertów operowych dla Polaków, organizowanych przez krakowską Filharmonię Generalnego Gubernatorstwa. Był też kierownikiem muzycznym jawnego Krakowskiego Polskiego Teatru Kukiełek (maj 1944–styczeń 1945), gdzie przygotował Verbum nobile (7 sierpnia 1944), skomponował muzykę do widowisk Jaś i Małgosia (29 grudnia 1944) i Jasełka w Kukiełkach (10 stycznia 1945); nie doszło już do premiery Snu nocy letniej z jego muzyką. 

Od 25 stycznia 1945 objął muzyczne kierownictwo krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia, gdzie był autorem opracowań muzycznych słuchowisk oraz zorganizował kwartet wokalno-smyczkowy i dawał z nim liczne koncerty. Dyrygował Orkiestrą i Chórem Polskiego Radia podczas wykonania Akropolis w wersji radiowej (8 kwietnia 1945) a potem w wersji estradowej w Starym Teatrze (22 kwietnia 1945). Niekiedy jeszcze występował, np. 23 lutego 1946 jako Hrabia Ceprano w Rigoletcie w Operze we Wrocławiu. W Krakowie współpracował jako kierownik muzyczny i dyrygent z Teatrem Powszechnym pod kierownictwem Karola Adwentowicza i prowadził w sali Domu Żołnierza spektakle Nitouche (8–31 lipca 1946). Krakowski Teatr Muzyczny pod zarządem Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza wystawił pod jego kierownictwem muzycznym Zemstę nietoperza (9 kwietnia 1949) oraz Królową przedmieścia (11 czerwca 1949). W Krakowie też wykonano jego operę dziecięcą Wesele lalki do słów Bronisławy Ostrowskiej (1947). Pisał muzykę sceniczną, baletową i melorecytacje. Przez pewien czas był kierownikiem chóru Filharmonii Krakowskiej, dyrygentem krakowskiego Teatru Wesoła Gromadka i instruktorem muzycznym Związków Zawodowych. 

W 1948–50 pełnił funkcję dyrektora i kierownika artystycznego orkiestry symfonicznej w Częstochowie. W 1951–53 był dyrygentem Połączonych Teatrów Muzycznych w Łodzi. Przygotował tu takie premiery, jak w 1951: Księżniczka czardasza i Orfeusz w piekle; w 1952: Niespokojne szczęście, Domek trzech dziewcząt i Słomkowy kapelusz; w 1953: Kraina uśmiechu, Mikado i Donna Juanita. Na scenie Teatru Małego sprawował kierownictwo muzyczne Zielonego Gila (1952). Komponował w tych latach piosenki, wykonywane w składanych programach rozrywkowo-satyrycznych Teatru Muzycznego (Objeżdżalnia społeczna; Teatr Mały, 1952), a także muzykę do przedstawień, np. do Grzegorza Dyndały (Teatr im. Bogusławskiego w Kaliszu, 1952) i Balladyny (Teatr Młodego Widza w Łodzi, 1955). Od 1 lutego 1954 do 1958 był dyrygentem Operetki w Warszawie i przygotował tu premierę Księżniczki czardasza (1957) i Fajerwerku (1958), w 1959 dyrygentem Teatru Muzycznego w Szczecinie (premiera Księżniczki czardasza), a w sezonie 1960/61 ponownie dyrygentem Operetki w Łodzi (premiera Rozkosznej dziewczyny i Panny Wodnej). W 1959–61 dyrygował też orkiestrą symfoniczną w Białymstoku. W 1961–64 sprawował kierownictwo muzyczne Teatru Muzycznego w Lublinie i przygotował tu np. premierę Balu w Savoyu i Fajerwerku, zyskując uznanie za dobrą grę orkiestry. 

W 1964 osiadł w Zakopanem, gdzie uczył w szkole muzycznej i założył Ognisko Muzyczne. W tym czasie przeszedł na emeryturę, nadal jednak prowadził w szkole muzycznej klasę śpiewu. Współpracował z chórami „Wierchy” i „Rysy”, a także z miejscowym kabaretem „Zaskroniec”. Był jurorem Festiwali Folkloru Ziem Górskich. 

Bibliografia

Błaszczyk: Dyrygenci; 40 lat sceny operetkowej w Łodzi; Jankowski, Misiorny; Kaczyński: Dzieje „Haiki”; Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Kraków muz. 1918–39 (il.); Lachowicz: Dwadzieścia lat; S. Lachowicz: Muzyka w okupowanym Krakowie 1939–1945, Kraków 1988; Leksykon pol. muzyków pedagogów (bibl.; il.); Panek: Operetka; XV lat Operetki w Łodzi; J. Ronard Bujański: Starego Teatru druga młodość, Kraków 1985; SMP; Woźniakowska; Żuchowski: Panorama; Dz. Łódz. 1953 nr 188 (il.); Kultura i Życie 1962 nr 39; Pam. Teatr. 1997 z. 1–4 s. 445–447; Życie Warsz. 1988 nr 118; Afisze, IS PAN; M. Komorowska: Polskie rodziny muzyczne (rozdział: Rodzina Cwojdzińskich), mps w zbiorach autorki; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. – ITWarszawa, MTWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.