Jerzy Hoffmann
HOFFMANN Jerzy Stanisław (4 kwietnia 1927 Poznań – 25 maja 1991 Berlin),
aktor, reżyser, kierownik artystyczny i dyrektor teatru.
Był synem Aleksandra Hoffmanna i Marii z domu Wawrzyniak; mężem Wiesławy z Grochowskich, aktorki. Ukończył Gimnazjum i Liceum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W 1945–48 uczył się w Szkole Dramatycznej przy poznańskim Teatrze Polskim, należał do zespołu pomocniczego w Miejskim Teatrze dla Młodzieży, prowadzonym przez Halinę Lubicz, gdzie wystąpił w inauguracyjnym przedstawieniu Trębacz z wieży ratuszowej (listopad 1945), a potem w Hajduczku i Kocie w butach (1946). W 1947–51 studiował filologię polską na Uniwersytecie Poznańskim, w tym czasie był też kierownikiem literackim i reżyserem amatorskiego Zespołu Żywego Słowa przy Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Po studiach pracował jako redaktor w rozgłośni Polskiego Radia w Poznaniu. W 1958 został redaktorem naczelnym i reżyserem w poznańskiej TV.
W teatrze zawodowym debiutował jako reżyser 19 kwietnia 1961 Zazdrością i medycyną w Teatrze Nowym w Poznaniu; kolejną sztukę, Pożądanie w cieniu wiązów, wystawił 7 lipca 1961 w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Z teatrami obu miast był związany na początku swej pracy. Na scenach poznańskich Teatrów Dramatycznych (w 1963–65 był tu zaangażowany na pół etatu) reżyserował: Wysoką ścianę (1962), Kto się boi Wirginii Woolf? (1965) – w Teatrze Polskim oraz Fizyków (1963), w ramach jednego wieczoru Czarowną noc, Zabawę i Kynologa w rozterce (1964), Marię Stuart Schillera (1964), Wszystkich moich synów (1969) – w Teatrze Nowym. W 1962 w Warszawie zdał eksternistyczny egzamin reżyserski. W Operetce Poznańskiej wystawił Cnotliwą Zuzannę (1962), a w Operze im. Moniuszki Kalinę, zapomnianą operę Apolinarego Szeluty (1968). W Teatrze Ziemi Lubuskiej reżyserował np. Gwiazdę Sewilli (1962), Fizyków (1963), w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu Autobus do Montany (1964), w Teatrze im. Fredry w Gnieźnie Małżeństwo Kreczyńskiego (1965).
W sezonach 1967/68–1971/72 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru im. Kruczkowskiego w Zielonej Górze; reżyserował takie sztuki, jak: Mindowe (1967), Kolekcja, Kochanek (wyróżnienie na VIII Kaliskich Spotkaniach Teatralnych), Powrót Odysa (wyróżnienie na IX Kaliskich Spotkanych Teatralnych) – 1968; Rzecz listopadowa, Śmierć gubernatora – 1969; Król Lear, Krajobraz, Lekki ból, Turoń – 1970; Król Edyp, Wesele, Apetyt na czereśnie – 1971; Oskarżyciel publiczny, Bliźniaki z Wenecji – 1972. W sezonie 1972/73 był zaangażowany w Teatrze im. Siemaszkowej w Rzeszowie (reżyserował Króla Mięsopusta), a od 1 maja 1973 do końca 31 lipca 1978 w Teatrze Powszechnym w Łodzi, gdzie wystawił m.in.: Kotkę na rozpalonym, blaszanym dachu (1972), Matkę Courage i jej dzieci (1973), Pożądanie w cieniu wiązów (1914), Złodzieja (1975), Pokój na godziny (1975), Ryszarda III (1977), Klątwę (1978). Współpracował także z innymi teatrami w kraju i za granicą, np. w łódzkim Teatrze Nowym reżyserował Medeę Eurypidesa (1974), a w Teatrze Powszechnym Króla IV (1981), w Toruniu Idiotę (1975), w Bydgoszczy Czajkę i Taniec śmierci (1976), w Białymstoku Księżyc świeci nieszczęśliwym (1978), w Lublinie Śmierć komiwojażera (1980), Lekki ból i Kochanka (1980), w Gorzowie Procedurę (1980) i Pustaki (1981), w Gnieźnie Policję (1981), a w Rijece w Jugosławii Tango (1976). W 1981 zamieszkał w Niemczech, najpierw w Kolonii, potem w Berlinie, zajmował się głównie publicystyką.
Był sprawnym reżyserem, najczęściej wiernym autorowi. Najciekawsze (i nagradzane) jego inscenizacje powstały w teatrze zielonogórskim, we współpracy z Jerzym Ziomkiem, kierownikiem literackim tej sceny. Interesował się twórczością Pintera i chętnie wystawiał jego jednoaktówki. Krytycy w Kolekcji i Kochanku chwalili „klarowność i przejrzystość” spektaklu, „subtelne operowanie światłem i półcieniem” (Sergiusz Zadrużny); w Krajobrazie i Lekkim bólu świetnie zarysowaną atmosferę. W tych przedstawieniach, pisał Andrzej Wróblewski,
ujawnia się najpełniej indywidualność reżyserska Hoffmanna, który wnikliwością i precyzją rysunku uzyskuje obraz metaforyczny, narzucając widzowi pewne uogólnienia.
Sukcesy odniósł też inscenizując klasykę, np. Króla Leara i Powrót Odysa, ale też bliższego współczesności Turonia, który
przemówił jako dramat współczesny, rzecz o aktualnej wymowie
(Wróblewski).
W Łodzi do udanych przedstawień, według Mieczysława Jagoszewskiego, należała np. Kotka na rozpalonym, blaszanym dachu, gdzie „zadbał o stworzenie właściwej williamowskiej aury”, a także Matka Courage, w której
pokazał istotnie teatr Brechta z jego charakterystycznymi rekwizytami, chwytami inscenizacyjnymi, łącznie z songami.
W jednej z ostatnich inscenizacji, Królu IV „pozwolił istnieć tekstowi jako samoistnej wartości. Ironia i wieloznaczność każdej sytuacji została celnie wypunktowana”, przedstawienie miało „zwartą, logiczną konstrukcję, dobre tempo, swój wewnętrzny rytm” (Henryk Pawlak).
Bibliografia
Almanach 1991/92; XX-lecie T. w Zielonej Górze 1951–71 (A. Wróblewski; cyt.); Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Linert: T. Śląski 1949–92; Powszechny nie tylko z imienia; T. Pol. w Poznaniu 1875–1975 s. 59–61, 64, 65, 67; H.R. Żuchowski: Teatr dla młodych widzów w Poznania w latach 1945–1952, [Lublin 1992]; Dz. Łódz. 1972 nr 275 (M. Jagoszewski), 1973 nr 245 (M. Jagoszewski); Teatr 1968 nr 7 (S. Zadrużny). 1970 nr 18 (A. Wróblewski); Trybuna Ludu 1991 m 135; Akt urodzenia nr 930/1927/11, Arch. USC Poznań; Akta, T. Powszechny Łódź, ZASP (fot.).
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
