Zygmunt Wiehler
WIEHLER Zygmunt (10 II 1890 Kraków - 26 XII 1977 Warszawa), kierownik muz. teatru, dyrygent. Był synem Jana W. i Marii z Wolskich, mężem Jadwigi z Urbanków. Uczył się gry na fortepianie, kompozycji i dyrygentury w Konserwatorium Tom Muz. w Krakowie. Jako autor muzyki scen. debiutował w 1907 serenadą śpiewaną w przedstawieniu "Kupca weneckiego" w T. im. Słowackiego w Krakowie; nawiązał wówczas dłuższą współpracę z tymi teatrem. Od 1909 był korepetytorem i dyrygentem operetek w T. Ludowym w Krakowie, 1910-11 dyrygentem w teatrze w Sosnowcu, 1911-13 dyrygentem operetek w T. Wielkim i w T. Rozmaitości Colosseum we Lwowie, w sez. 1913/14 w T. Polskim w Poznaniu. Od kwietnia 1915 był dyrygentem T. Współczesnego przy ul. Mokotowskiej 73 w Warszawie. Jako poddany austr. w 1915 był ewakuowany do Rosji; grał na fortepianie w kinach i kawiarniach, a także w orkiestrach t. ros. i w przedstawieniach pol. organizowanych przez A. Szyfmana i J. Osterwę w Moskwie i Kijowie. Po powrocie do Polski, od kwietnia 1920 do września 1921 dyrygował w krak. T. Nowości. Potem zamieszkał w Warszawie. Od sez 1921/22 był dyrygentem i kier. muz. t. operetkowych i kabaretów, m.in.: Wodewil, Qui Pro Quo, Perskie Oko (od 1925), Nowości (sez. 1927/28), Wesoły Wieczór (od 1930), nast. Ananas, Hollywood, Morskie Oko, Wielka Rewia (od 1934), a także w T. Ateneum (1935)1 Przygotował muzycznie m.in. przedstawienia reżyserowane przez L. Schillera: "Jak stać się bogatym i szczęśliwym" (T. Melodram, 1931) i "Boccaccio" (t. Morskie Oko, 1933). Współpracował też z L. Schillerem przy przygotowaniu "Kuligu" na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu (1929). Z zespołami kabaretowymi wyjeżdżał m.in. do Płocka (1924, 1928, 1932), Lwowa (lipiec 1925), i Kalisza (1929). W 1935-39 był kier. muz. Baletu Parnella; z zespołem tym jeździł po Polsce i występował w wielu krajach Europy. Napisał dla Baletu Parnella ok. czterdziestu parafraz pol. tańców lud. i kompozycji oryginalnych; za cztery z nich ("Umarł Maciek", "Wesele łowickie", "Dożynki", "Lajkonik") otrzymał medal na olimpiadzie w Berlinie (lipiec 1936). W pierwszym okresie okupacji niem. (1939-40) grywali na fortepianie w warsz. kawiarniach "Ziemiańska"! i "Pół czarnej", potem (1940-44) dyrygował w jawnych t. Nowości i Maska. Po wojnie działał w Łodzi (1945-51), był dyrygentem w T. Kameralnymi Domu Żołnierza, T. Syrena, T. Komedii Muzycznej! Lutnia i kierownikiem muz. t. Osa (1947-51). W 1951 przeniósł się do Warszawy. Był do 1954 kier. muz. ARTOS-u, dyrygował w T. Domu Wojska Pol. i w Zespole Tańca "Malwy". W 1955-56 pracował w warsz. PPIE. W sez. 1958/59 dyrygował w T. Muzycznym przy ul. Terespolskiej. Potem zajmował się już tylko kompozycją. Jubileusz pięćdziesięciu lat pracy artyst. obchodził 10 II 1960 w PR w Krakowie; w lutym 1965 w Warszawie obchodził jubileusz sześćdziesięciu lat pracy i siedemdziesiątych piątych urodzin. Był członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP. Napisał ponad tysiąc piosenek, z których wiele stało się przebojami. Komponował operetki i komedie muz. grane w Krakowie ("Inspekcja w garnizonie", "Szkoła haftu", "Cnotliwy guwerner", 1911-12 oraz "Gwiazda Kaukazu", 1920) i w Warszawie ("Niebieski ptak", 1930, "Dziewczyna z Marymontu", 1939). Z jego muzyką wystawiano jako wodewile: "Tajemniczego nieznajomego" (1960) i "Ja tu rządzę" (1961); dawny utwór "Ułani księcia Józefa", przetworzył w operę komiczną. Skomponował też jednoaktowy balet "Janko muzykant" oraz muzykę do kilku filmów. Jako pianista i dyrygent przyczynił się do sukcesów gwiazd pol. estrady, kabaretów i scen operetkowych. Jako kompozytor wniósł swój wkład w ożywienie rodzimej twórczości operetkowej i musicalowej w 1. sześćdziesiątych i wcześniej. Jego nazwisko cieszyło się popularnością i było gwarancją dobrej, profesjonalnej muz. rozrywkowej. Bibl.: Almanach 1977/78; Błaszczyk: Dyrygenci; Hist. filmu t. 2,3; Kaszyński: Teatr łódz.; Kaszyński: Teatralia; Krasiński: Warsz. sceny; L. Kydryński: Przewodnik operetkowy, Kraków 1977; Sempoliński: Wielcy artyści; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 397; Słownik Autorów i Kompozytorów ZAKR, Warszawa 1979; Turska: Almanach; Dz. Lud. 1925 nr 165; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 193, 197; Sł. Powsz. 1978 nr 6; Życie Lit. 1978 nr 5; Życie Warsz. 1965 nr 42, 1977 nr 305, 308, 1978 nr 1; Afisze, programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Akta Związku Autorów i Kompozytorów Rozrywkowych; Akta, ZUS Warszawa; Straus: Repertuar 1914-15. Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
