Osoby

GORCZYŃSKI Bolesław (26 II 1880 Bramki pow. Błonie - 6 IX 1944 Warszawa), dyr. i kierownik lit. teatru, reżyser. Urodził się w rodzinie ziemiańskiej, był synem Franciszka G. i Marii z Higersbergerów. Gimn. klasyczne ukończył w Łodzi. Studia wyższe odbywał na wydziale prawnym Uniw. Warsz. oraz w Monachium. Już w latach studenckich (1904) brał udział w przedstawieniach Koła Miłośników Sceny. W 1905 wystąpił w Kaliszu w swojej sztuce pt. "In­teligent". W 1909 występował w kabarecie Momus w Warszawie, w 1910 był kierownikiem Wolnej Sce­ny przy T. Małym, gdzie wystawiano m.in. sztuki M. Maeterlincka, S. Przybyszewskiego, A. Strindberga, F. Wedekinda. W 1915-16 był kierownikiem lit. T. Pol­skiego (w tym czasie odbyły się w T. Polskim warsz. premiery "Dziadów", "Kordiana", "Księdza Marka", "Warsza­wianki", "Wyzwolenia"). Po I wojnie świat. objął z ini­cjatywy generalnego kierownika scen miejskich, J. Lorentowicza, dyrekcję t. Praskiego i prowadził go w 1919-21. Za dyr. G. teatr ten dał tysiąc przedsta­wień, w tym sześćset przedstawień autorów rodzimych (m.in. sto - J.N. Kamińskiego, dziewięćdziesiąt - Słowackiego, pięćdziesiąt - Fredry, dwadzieścia pięć - Wyspiańskiego). Zainteresowanie krytyki wzbudziła zrealizowana w t. Praskim oryginalna inscenizacja "Kupca weneckiego". W listopadzie 1921 G. ze swoim zespołem przeniósł się do gmachu byłego t. Nowości, gdzie stworzył T. im. Bogusławskiego, będąc jego pierwszym dyr. (1921-23). Na scenie tej, zbliżonej w programie do t. Praskiego, kontynuował swą po­przednią politykę repertuarową. W 1923-25 był po­wtórnie kierownikiem lit. T. Polskiego w Warszawie. Przez cztery następne sez. (1925-29) był dyr. t. Miej­skich w Łodzi (dwa pierwsze sez. wspólnie z A. Szyfmanem). Okres jego dyr. uważany był za jeden z naj­lepszych w dziejach przedwojennego t. łódzkiego. W 1929-31 był dyr. założonego przez siebie T. Kame­ralnego i T. Popularnego w Łodzi. Po powrocie do Warszawy (1931) był aż do wybuchu wojny doradcą lit. T. Polskiego, przyczyniając się w dużym stopniu do utrzymania europejskiego poziomu repertuaro­wego tej sceny. Uważany współcześnie za wzór kierownika lit., łączył gust lit. ze znajomością sceny. Jako pisarz ogłosił szereg powieści, nowel i felietonów, ale rozgłos lit. zdobył w pierwszym dwudziestoleciu XX w. jako autor komedii i dramatów. Tłumaczył także sztuki ze współczesnego repertuaru ang., franc. i włoskiego. Artykuły teatr. ogłaszał gł. w "Teatrze" (1934-1939) i "Scenie Polskiej" (1937-38). Zginął w czasie powsta­nia warszawskiego. Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie, s. 61 (il.); Fallek: Cztery sezony; Lorentowicz: Dwadzieścia lat I-IV; Lorentowicz: T. Polski; Szczublewski: Artyści i urzędnicy; Obraz lite­ratury, seria 5, t. II; PSB VIII (S. Marczak-Oborski); T. Miej­ski w Łodzi 1922-27, Łódź 1927; Wroczyński: Pól wieku; Pam. teatr. 1972 z. 1 (B.Berger); Prz. teatr, i kinematogr. 1921 nr 44-45 (St. O.: Dzieje teatru praskiego); Simon: Bibliografia. Ikon.: W. Krassowski: Portret, karyk., rys., repr. Marchołt 1911 nr 4; Fot. - IS PAN, MTWarszawa. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973