Henryk Kleps
KLEPS Henryk (11 marca 1901 Częstochowa – 20 października 1987 Koszalin),
aktor, dyrektor teatru.
Był synem Konstantego Klepsa, elektryka, i Katarzyny z Podlejskich, robotnicy w fabryce; mężem Elżbiety z Rycikowskich (ślub 23 września 1933). W 1911–16 uczył się w Gimnazjum Polskim w Częstochowie. W 1916 zaciągnął się do 4 pułku piechoty Legionów Polskich, które w 1917 opuścił, po odmowie przysięgi na wierność cesarzowi Austrii; wyjechał do Budapesztu, skąd wrócił w 1918 i ze swym pułkiem brał udział w kampanii litewsko-białoruskiej. Wykształcenie uzupełnił w 1921, uczęszczając na kursy maturalne w Wilnie. W 1922 wstąpił do 2 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego w Kielcach, gdzie był kancelistą.
W 1923 w Teatrze Polskim w Kielcach próbował sił jako adept sztuki aktorskiej. Potem ukończył kurs dla kierowników i reżyserów teatrów żołnierskich i prowadził teatr Brygady KOP-u (Korpusu Ochrony Pogranicza). Występował też w wojskowym kabarecie Czwartak, a potem w wojskowym amatorskim zespole teatralnym Kopista (1924–27), także w objazdach, np. w sztukach Majster i czeladnik, Ostatnie dwa złote. Z Kielc przeniósł się w 1931 do Warszawy, gdzie pracował najpierw jako urzędnik w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, a potem w Polskiej Spółdzielni Rybackiej. Współpracował jako aktor i reżyser z warszawskim Teatrem Domu Żołnierza; podobno występował też w Płocku i w Teatrze Wołyńskim w Łucku.
Drugą wojnę światową przeżył w Warszawie, był robotnikiem na kolei, działał w organizacji konspiracyjnej ZWZ-Lewica. Aresztowany, w 1944 został z Pawiaka wywieziony do Niemiec, następnie więziony w obozach, m.in. w König Wusterhausen i w Darmstadt. Po wyzwoleniu przez aliantów, pozostał w Trewirze, gdzie był organizatorem przedstawień i aktorem w teatrze objazdowym polskiej YMCA (występy też w Belgii i Luksemburgu z Betlejem polskim i Szczęściem Frania).
W sierpniu 1947 przyjechał do rodziny do Brzegu Dolnego, gdzie przez kilka miesięcy pracował jako urzędnik, a także był aktorem w amatorskim zespole, którym opiekowała się Irena Solska. Potem przeniósł się do Wrocławia i na sezon 1949/50 zaangażował do Teatru Młodego Widza, w którym grał do 1 maja 1951. Później pracował kolejno: w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie i Elblągu (maj–listopad 1951), Teatrze im. Fredry w Gnieźnie (sezony 1951/52–1952/53), Teatrze Polskim w Bielsku-Białej i Cieszynie (1 kwietnia–30 września 1953). We wrześniu 1951 przystąpił w Warszawie do aktorskiego egzaminu eksternistycznego i otrzymał prawo angażowania się do zespołu pomocniczego (potwierdziły to komisje w 1952 i 1953). Pełne uprawnienia aktora dramatu uzyskał po egzaminie we wrześniu 1954 w Krakowie.
Późną jesienią 1953 odpowiedział na apel organizatorów nowo powstającego teatru w Koszalinie, wzywający polskich aktorów do przyjazdu na tak zwane Ziemie Odzyskane oraz podjęcia tu pracy i był pierwszym zawodowym aktorem, który się zgłosił. Okoliczność ta, oraz jego rola Radosta w Ślubach panieńskich, granych 16 stycznia 1954 na otwarcie tej sceny, długo i z szacunkiem była w mieście pamiętana. W Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie, a potem też i w Słupsku, pracował w sezonach 1953/54–1958/59. Od 1 lutego do 31 grudnia 1957 był dyrektorem teatru koszalińskiego (okres ten nie był jednak pozytywnie oceniany). W sezonach 1959/60, 1960/61 i 1962/63–1964/65 występował w Teatrze Popularnym (od 1962 pod nazwą Teatr Ziemi Pomorskiej) w Grudziądzu, w 1961/62 w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w 1965/66–1968/69 znowu w Koszalinie, w 1969/70 w Tarnowie w Teatrze Ziemi Krakowskiej im. Solskiego. Od 31 sierpnia 1970 przeszedł na emeryturę. Wrócił do Koszalina i sporadycznie grał gościnnie na miejscowej scenie, np. Pastora Kimballa w Operze za trzy grosze (1981). Udzielał się społecznie jako reżyser zespołów amatorskich i juror konkursów recytatorskich.
Z okazji jego 85. urodzin, 27 marca 1986, odbył się w teatrze koszalińskim uroczysty, poświęcony mu wieczór; wydano też okolicznościowy druk z notą biograficzną aktora, a jego nazwisko zostało wpisane do Miejskiej Honorowej Księgi Czterdziestolecia.
Był rzetelnym i użytecznym aktorem charakterystycznym, cieszącym się sympatią publiczności i ludzi teatru. Najlepiej udawały mu się role „zamaszystych” szlagonów i wojskowych. Do ważnych jego ról należały w Gnieźnie takie, jak: Don Basilio (Cyrulik sewilski, 1952), Alfred Doolittle (Pigmalion, 1952); w Koszalinie: Milewski (Żabusia, 1954), Henryk Topolski (Lekkomyślna siostra, 1955), Major (Pan Geldhab, 1956), Rzecznicki, Hrabia Respekt i Ksiądz Loga (Fantazy; dublury w 1958), Imć Andrzej (Świecznik, 1959); w Grudziądzu: Starosta Gadulski (Powrót posła, 1960), Ludwik XI (Król włóczęgów, 1961), Rotmistrz (Damy i huzary, 1962; poprzednio grał go już w Opolu), Kupiec (Kowal, pieniądze i gwiazdy, 1963), Ojciec (Biała zaraza, 1964), Chmara (Mazepa, 1965). Po powrocie do Koszalina, zagrał m.in.: Małachowskiego (Warszawianka, 1967), ponownie Radosta (Śluby panieńskie, 1968), Wawrzyńca i Gospodarza (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, 1969); w Tarnowie: Wilkosza (Uciekła mi przepióreczka, 1969), Łacisa (Szósty lipca, 1970).
Bibliografia
Almanach 1987/88; Górska-Damięcka; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Piekarski: Pol. t. żołnierskie; XXX lat Bałtyckiego T. Dramatycznego (il.); 30 lat T. w Grudziądzu; Z dziejów teatru w Grudziądzu; Express Wiecz. 1987 nr 226 (il.); Głos Pomorza 1986 nr 73 (il.). 75, 1987 nr 248, 249 (il.); Ilustr. Kur. Pol. 1969 nr 112 (il.); Akta, Bałtycki T. Dramatyczny Koszalin, ZASP (tu fot. oraz druk „Henryk Kleps”, 1986, w nim il.); Programy (m.in.: „Kowal, pieniądze i gwiazdy”, Grudziądz 1963, tu nota o K. oraz il. „Żabusi”, Tarnów 1970) i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59.
Ikonografia
Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
