Osoby

KACZMARSKI Władysław, właściwie Władysław Głąb (6 grudnia 1903 Urzejowice koło Przeworska – 3 grudnia 1982 Warszawa),

aktor, reżyser. 

Był synem Franciszka Głąba i Anny z Kaczmarskich; mężem śpiewaczki – Marii Zientówny (ślub 26 sierpnia 1958 w Warszawie). Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim; studia skończył egzaminem pedagogicznym, ale zawodu nauczyciela historii nie podjął. W trakcie studiów, w 1926–28, był słuchaczem Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie, a po jej ukończeniu i popisie 26 czerwca 1928, zdał aktorski egzamin Związku Artystów Scen Polskich. 

W tym samym roku zaangażował się do Teatru im. Słowackiego w Krakowie, gdzie grał w sezonach 1928/29–1930/31. Potem występował: w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy (sezon 1931/32), Teatrze Miejskim na Pohulance w Wilnie (1932/33), Teatrach Miejskich we Lwowie (1933/34–1935/36), Teatrze Polskim i Małym w Warszawie (1936/37–1938/39). W Krakowie grał dużo, ale małe role, takie jak: Jackson (Pociąg widmo, 1928); Andrzej Zborowski (Samuel Zborowski Ferdynanda Goetla) i Jack (Artyści) – 1929; Harrigan (Jutro pogoda, 1930), Rzeźbiarz (Żeglarz, 1931). W Wilnie zagrał m.in. Księcia Albę (Don Carlos, 1933). We Lwowie miał wiele udanych ról charakterystycznych, także w komediach i farsach. Uwagę krytyków zwrócił przede wszystkim jego Marchołt w prapremierze Marchołta grubego a sprośnego (3 października 1934), rola bardzo trudna, w której mimo interpretacyjnych nierówności, według opinii recenzentów porywał grą pełną żywiołowej bezpośredniości, dobrze też mówił wiersz Kasprowicza. Jak napisał Tymon Terlecki, była to dla aktora „prawdziwa tour de force”.

Podobał się również jako: Władysław Borowski (Błędny bokser) i Bogucki (Panna Maliczewska) – 1934; James (Panna młoda z dachu), Liapkin-Tiapkin (Rewizor) i Jef (Jaś z księżyca) – 1935; Bill Walker (Major Barbara), Aslak oraz Eberkopf (Peer Gynt), Hetman Branecki (Ksiądz Marek) i Wicek Krynicki (Na Łyczakowie) – 1936. Na scenach Teatru Polskiego i Małego wystąpił m.in. w 1936 jako Clésinger (Lato w Nohant), w 1937 Obywatel Beton (Gałązka rozmarynu), a w 1938: Ares (Noc listopadowa), Generał Stasinos (Papa Nikoluzos) i Schaunard (Cyganeria paryska), którego, według Jana Parandowsłdego, grał „stylizując się na legendzie Franca Fiszera”, a Boy chwalił za umiejętne wykorzystywanie elementów humoru, zawartych w tej roli. Do zespołu Teatru Polskiego został też zaangażowany na sezon 1939/40. 

Okres II wojny światowej przeżył w Warszawie; był jednym z tych, którzy pomagali finansowo Leonowi Schillerowi, po jego uwolnieniu z obozu Auschwitz. Po powstaniu warszawskim przyczynił się do wywiezienia, i w ten sposób ocalenia, biblioteki i kostiumów Teatru Polskiego do Krakowa. 

Po wojnie zaangażował się w 1945 do Teatru Wojska Polskiego w Łodzi (sezony 1945/46–1948/49); grał także w jego warszawskiej filii Teatrze Placówka (1948/49). Od 1946 studiował na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z tymczasową siedzibą w Łodzi i był jednym z asystentów Schillera przy wystawieniu Cudu mniemanego, czyli Krakowiaków i Górali, a jako warsztat reżyserski przygotował w tym teatrze, oceniony jako nieudany, Powrót posła (12 listopada 1946). Grał w 1945 np. Radostowca i Ciekockiego (Uciekła mi przepióreczka), a w 1947: Jajecznicę (Ożenek), Kalibana (Burza, na Festiwalu Szekspirowskim), Centuria i Don Pleberia (Celestyna) oraz Rotmistrza (Damy i huzary). W 1949 zdał w Warszawie reżyserski egzamin eksternistyczny i otrzymał dyplom Wydziału Reżyserii warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. 

Od sezonu 1949/50 był aktorem Teatru Narodowego w Warszawie i pozostał w nim do 31 grudnia 1975; potem odszedł na emeryturę. Na scenie Teatru Narodowego za grał m.in.: Dostigajewa (Jegor Bułyczow i inni, 1949), Księcia Fryderyka (Jak wam się podoba, 1950), Zieję (tysiąc walecznych, 1951; II nagroda na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych), Wulkowa (Bobrowe futro, 1953), Hoppego (Niemcy, 1955), Amiasa Pauleta (Maria Stuart Friedricha Schillera, 1955), Mefistofela i Szewca (Kordian, 1956), chwalonego przez Jana Kotta Karmazyna (Wyzwolenie, 1958), Komisarza (Za kulisami, 1959), Wiernickiego (Szkoła obmowy, 1961), Kurutę (Kordian, 1965, 1967 i 1970), Wernyhorę i Szlachcica (Beniowski, 1971), Hetmana (Wesele, 1974). Reżyserował w Teatrach Dolnośląskich Szelmostwa Skapena (Wałbrzych, 1957) i Bezimienną gwiazdę (Jelenia Góra, 1958). Wystąpił w filmie Czarci żleb (1949). 

Był rzetelnym, użytecznym aktorem, o dobrym warsztacie, cenionym szczególnie w kreowaniu postaci charakterystycznych. 

Współpracę z Polskim Radiem zaczął już w końcu lat 20. XX wieku, kiedy w Krakowie współtworzył z Bronisławem Dąbrowskim, i sam brał w nich udział, cykle edukacyjnych opowiadań radiowych dla młodzieży; kontynuował ją przez cały okres międzywojenny oraz po wojnie, kiedy zagrał w Teatrze Polskiego Radia kilkadziesiąt ról i był autorem słuchowisk o tematyce historycznej, np. Bohatera bez etatu (1968), opartej na źródłach historii starań Tadeusza Kościuszki o etat w polskim wojsku. 

W 1955–57 prowadził na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie zajęcia z charakteryzacji. Tabl. 17.

Bibliografia

Almanach 1982/83 (tu błędne miejsce urodzenia); E. Axer: Ćwiczenia pamięci. Seria trzecia, Kraków 1998; Boy: Pisma t. 28; Dąbrowski: Na deskach t. 1; X-lecie T. Powszechnego w Łodzi 1946–56; Formanowicz; Kott: Jak wam się podoba s. 50; Kott: Miarka za miarkę s. 104, 286; Krasiński: T. Polski 1939–2002; Lorentowicz: T. Polski (il.); Mrozińska: Szkoła; Mrozińska: Trzy sezony (il.); Parandowski; Osiński: Repertuar; Poskuta-Włodek; Raszewska: T. Narodowy 1949–2004; Raszewski: Raptularz; Schiller: Theatrum militans; Stokowa: Wyspiański; T. przy ul. Cegielnianej (il.); Terlecki: Od Lwowa do Warszawy; Warsz. szkoła teatr.; Wierzyński: Wrażenia; Wilski: Szkolnictwo; Kur. Lwow. 1934 nr 274; Kur. Warsz. 1934 nr 351, 1936 nr 285, 333, 1938 nr 157, 279, 309, 1939 nr 41; Pam. Teatr. 1973 z. 3–4 s. 460, 472, 1997 z. 1–4 s. 134, 152, 158, 173, 182; Życie Warsz. 1982 nr 277; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akt ślubu nr I/II/1317/1958 i zgonu nr I/1924/1982, Arch. USC Warszawa; Akt urodzenia nr 50/1903, Arch. USC Przeworsk: Akta, ZASP; Hernik Spalińska: Repertuar; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

W. Dunin-Marcinkiewicz: K. w roli (Omal nie noc poślubna), akw., oł. na papierze, 1933 – MTWarszawa; Fot – Bibl. Jagiell., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Władysław Kaczmarski, właśc. Głąb (6 XII 1903 Krzejowice - 3 XII 1982 Warszawa), aktor. Ukończył wydz. historyczny UJ, równocześnie był słuchaczem Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie. W 1928 został zaangażowany do T. im. Słowackiego i grał tu m. in. Agamemnona ("Achilleis" Wyspiańskiego), Don Alonza ("Cyd" Corneille'a-Wyspiańskiego), Franciszka ("Azais" Verneiula), Jacha ("Artyści" Wattersa). W sez. 1931/32 grał w T. Miejskim w Bydgoszczy, w l. 1932-34 w T. Miejskim w Wilnie, 1934-36 w T. Miejskich we Lwowie, 1936-39 w T. Polskim i Małym w Warszawie. Po II wojnie świat, w l. 1945-48 grał w T. Wojska Polskiego w Łodzi i jego filii - T. Placówka w Warszawie (V 48-49), równocześnie studiował reżyserię w łódź. PWST (1946). Był asystentem Leona Schillera przy reż. "Cudu mniemanego, czyli Krakowiacy i Górale" Bogusławskiego (T. WP, XI 46), samodzielnie reż. "Powrót posła" Niemcewicza (warsztat reż., 1946). W 1949 zdał eksternistyczny egzamin reżysera dramatu. W l. 1949-75 był aktorem T. Narodowego w Warszawie (i Współczesnego 1955-57). Gościnnie grał m. in. w T. Domu Wojska Polskiego w Warszawie (1951), reżyserował w T. Dolnośląskim w Jeleniej Górze "Szelmostwa Skapena" Moliera (1957), "Bezimienną gwiazdę" Sebastiana (1958). Grał takie role, jak Bogucki ("Panna Maliczewska" Zapolskiej), Jajecznica ("Ożenek" Gogola), Don Pleberio ("Celestyna" de Rojasa), Rotmistrz ("Damy i huzary" Fredry), Książę Fryderyk ("Jak wam się podoba" Shakespeare'a), Hoppe ("Niemcy" Kruczkowskiego), Karmazyn ("Wyzwolenie" Wyspiańskiego), Wernicki ("Szkoła obmowy" Bogusławskiego), Hetman ("Wesele" Wyspiańskiego). 1 I 76 przeszedł na emeryturę. Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1982/83. Tom XXIV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.