Osoby

CHOJNOWSKI Zenon Sylwester (26 sierpnia 1929 Warszawa – 26 września 1985 Warszawa),

aktor-lalkarz. 

Był synem Mieczysława Chojnowskiego i Józefy z domu Wrotek; mężem najpierw Anieli z domu Gnieckiej (ślub 22 listopada 1955 w Krynicy; rozwód w 1975), potem aktorki-lalkarki Elżbiety Marii Janiszewskiej (ślub 2 września 1985 w Warszawie). W 1942 ukończył Szkołę Powszechną nr 30 na warszawskiej Pradze i zaczął uczęszczać do szkoły kolejowej. W czasie powstania mieszkał z rodzicami w Skolimowie pod Warszawą. Od stycznia 1945 kontynuował naukę w Gimnazjum Mechanicznym, a od września 1945 uczył się w Liceum Budowlanym, które ukończył w 1948; zdał też tak zwaną małą maturę. Uzupełnił wykształcenie w 1973, gdy uzyskał pełną maturę w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących nr 13 w Warszawie. W 1974 rozpoczął też zaoczne studia magisterskie w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji na Uniwersytecie Warszawskim; studiował z przerwami do 1978, lecz z powodów zdrowotnych studiów nie ukończył.

Od kwietna 1949, przez kilka miesięcy, pracował jako referent w Zarządzie Głównym Związku Młodzieży Polskiej. W 1949–51 był, według własnej relacji, wolnym słuchaczem w Szkole Dramatycznej Teatru Lalek Janiny Kilian-Stanisławskiej w Warszawie. Od 5 listopada 1949 należał do zespołu aktorskiego Teatru Baj w Warszawie, z którym związany był do 30 września 1958 i ponownie od 1 września 1970 do 31 sierpnia 1981. Uprawnienia lalkarskie uzyskał dopiero 30 września 1961, po zdania egzaminu eksternistycznego w Krakowie. 

W Baju zagrał m.in.: Filona (Czarodziejski kalosz), Sowizdrzała i Bociana (Żaczek szkolaczek), Kota (Siódma rzeka, siódmy las), Muzykusa (Sad Wawrzyńca, 1951), Olafa i Radcę (Królowa śniegu, 1952) Juhasa (O Kasi, co gąski zgubiła, 1952), Łapigrosza i Michała (Miś Kurpik, 1953), Niteczkę i Burmistrza (Krawiec Niteczka), Zatopka, Załatanego i Titę (Kramik z kukiełkami), Rokitę i Szlachcica Grubego (Sława mistrza Twardowskiego, 1954), Baira (Aszar-Kari, 1955), Generała (Pastereczka i kominiarczyk, 1957). 

W latach 50. zaczął współpracę jako aktor-lalkarz z TVP, a okazjonalnie wykonywał role lalkowe w spektaklach teatrów dramatycznych, np. w 1981 w Królewnie Śnieżce w warszawskim Teatrze Ludowym. Od 1 października 1958 do 31 sierpnia 1970 występował w Teatrze Guliwer w Warszawie. Zagrał tu np. Oboźnego i Woła (Grymasela, 1959), Dworzanina (Czarodziejski bęben, 1960), Kota (Porwanie w Tiutiurlistanie, 1961), Młynarza (Czerwony osiołek, 1963), Eriksona (Która godzina?, 1964), Jeffa (Błękitna wyspa, 1965), Pustelnika (Baśń o szlachetnym rycerzu, 1967), Pana Młodego (Pan Twardowski Ludomira Różyckiego; 1968, 1970). 

Reżyserował kilka spektakli, np. Kichusia majstra Lepigliny (1961; grał Majstra) w warszawskim Teatrze Lalki i Aktora Guliwer czy Czarodziejski bęben w białostockim Teatrze Lalek Świerszcz (1962) i w Teatrze Dzieci Zagłębia w Będzinie (1965). Od początku sezonu 1981/82 do końca życia był w zespole aktorskim Teatru Lalka w Warszawie; grał tu np. w Kramiku dziadka Mikołaja, Sezamie, otwórz się, O Piaście i Popielu, O mądrym tchórzu. W 1965 otrzymał dyplom honorowy POLUNIMA „za wybitne osiągnięcia aktorskie w 20-lecie teatrów lalkowych w PRL”. Dnia 3 listopada 1979 w spektaklu Leć głosie po rosie obchodził w Teatrze Baj jubileusz 30-lecia pracy artystycznej. W 1979 otrzymał też Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży. Od 1945 przez wiele lat działał w Związku Harcerstwa Polskiego. 

Bibliografia

Almanach 1985/86; W kręgu Baja (il.); Waszkiel: Dzieje 1944–2000 (il.); Życie Warsz. 1985 nr 230, 231; Akt ślubu nr 73/1955, Arch. USC Krynica; Akt ślubu nr VII/816/1985 i zgonu nr VI/2759/1985, Arch. USC Warszawa; Akta, T. Lalek Baj, T. Lalka Warszawa, ZASP (fot.); Almanach 1944–59; www.encyklopediateatru.pl; Inf. żony, Elżbiety Janiszewskiej. 

Ikonografia

Fot. – ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Zenon Chojnowski (26 VIII 1929 Warszawa - 26 IX 1985 Warszawa), aktor-lalkarz, związany z warsz, T. Lalek: Baj (1949-59), Guliwer (1959-70), ponownie Baj (1970-81), Lalka (1981-85). 3 XI 79 na scenie T. Baj obchodził 30-lecie pracy scenicznej (w spektaklu "Leć głosie po rosie" Gołębskiej). Niektóre role: Dworzanin ("Czarodziejski bęben" Kopalki), Kot ("Porwanie w Tiutiurlistanie" Żukrowskiego), Majster ("Kichuś majstra Lepigliny" Porazińskiej), Młynarz ("Czerwony osiołek" Temporalla), Erikson ("Która godzina?" Wojciechowskiego), Jeff ("Błękitna wyspa" Urbana), Pustelnik ("Baśń o szlachetnym rycerzu" Wojtasik). Źródło: Almanach sceny polskiej 1985/86. Tom XXVII. Wydawnictwo Naukowe PWN - Warszawa 1993.