Edward Doszla
DOSZLA Edward Tadeusz (22 lipca 1926 Kołomyja na Pokuciu, obecnie Ukraina – 29 czerwca 1995 Wałbrzych),
aktor-lalkarz, reżyser, dyrektor, kierownik artystyczny teatru.
Był synem Juliana Doszly, urzędnika kolejowego, i Czesławy z domu Buczek; mężem aktorki-lalkarki Aleksandry Doszli (ślub 6 marca 1952 w Wałbrzychu); ojcem aktorki-lalkarki Małgorzaty Olkowskiej.
Po wybuchu II wojny światowej mieszkał z rodziną w Czortkowie, tu uczył się muzyki. W 1944 wysiedleni, zamieszkali w okolicach Tarnobrzega, początkowo w Radomyślu, następnie w Rozwadowie i tu rozpoczął naukę w gimnazjum, a później w Wałbrzychu, gdzie w 1948 ukończył I Liceum Ogólnokształcące. Po maturze podjął pracę w tymże liceum jako nauczyciel wychowania fizycznego, śpiewu oraz dyrygent chóru szkolnego (zajęcia muzyczne prowadził do 1954).
Po wojnie działał początkowo w amatorskim ruchu teatralnym i muzycznym. W 1948–52 prowadził Zespół Pieśni i Tańca przy Technikum Górniczym, był chórzystą w Zespole Pieśni i Tańca „Freundschaft”, powstałym z inicjatywy pozostałych w Wałbrzychu Niemców, a skupiającym także Polaków. Już w czasie nauki w liceum sporadycznie był angażowany do przedstawień w Teatrze Lalek w Wałbrzychu, a od 5 października 1947 pracował jako aktor-adept. W 1956 zdał eksternistyczny egzamin aktorski (lalkarski). Na etacie aktorskim pozostał w teatrze wałbrzyskim do 30 września 1967. W 1954–78 był też kierownikiem artystycznym, a od 1 stycznia 1975 do 31 marca 1978 dyrektorem. W dniu 20 listopada 1954 debiutował jako reżyser przedstawieniem Dziad Wszystko-zjad (grał w nim rolę tytułową).
W 1962 otrzymał uprawnienia reżysera teatru lalek. Od końca lat 50. zdecydowanie częściej reżyserował, zwłaszcza we własnym teatrze, a także występował w mniejszych rolach w większości granego repertuaru aż do końca lat 60. Grał m.in.: Marcina Pypcia, Króla Baryłkę VII i Cygana Nagniotka (Porwanie w Tiutiurlistanie, 1955), Dżepetta (Pinokio, 1956), Cara (Żołnierz i Bieda, 1957; także reżyseria), Byka Aspero i Majora (Biwak z piosenkami, 1961; także reżyseria; II nagroda na Śląskim Festiwalu Teatru Lalek w Opolu w 1962), Mecenasa Groszka (Cebulaczek, 1962), Smoka (Był sobie król, 1965; także reżyseria), Karczmarza (O chłopie, co wszystkich zwodził, czyli Złoty klucz, 1965; rola wyróżniona na Festiwalu Teatru Lalek w Opolu w 1966), Myśliwego, Gońca i Narratora (Piast i Popiel, 1966; także reżyseria), Króla (Nagi król, 1967).
Reżyserował też m.in. przedstawienia: Kolorowe piosenki (1956), Anait (1957), Guignol w tarapatach (1958), Krzesiwo (1959), Młynek do kawy (1960; wyróżnienie na Festiwalu Teatru Lalek w Warszawie w 1960), Grymasela (1962), Maski mistrza Fantaski (1963), Klonowi bracia (1967), Flisak i Przydróżka (1969), Jak słońce o zachodzie wschodziło (1969), Turoniowa kolęda (1973), Pory roku (1974), Konik Garbusek (1975), Komedia Pietruszki (1977). Od 1 listopada 1978 do końca sezonu 1980/81 był zaangażowany w Opolskim Teatrze Lalki i Aktora, reżyserował tu: Tajemniczego hipopotama (1979), zagrał np. Bartosza (Pastorałka, 1979).
Poza Wałbrzychem reżyserował m.in. w Teatrze Lalek Ateneum w Katowicach (np. Detektyw Lis prowadzi śledztwo, 1970), na Scenie Lalkowej Teatru Ziemi Opolskiej (np. Awantura w Pacynkowie, 1970), w Teatrze Lalki i Aktora w Lublinie (Biwak z przyśpiewkami, 1969), Teatrze Lalki i Aktora w Kielcach (Flisak i Przydróżka, 1972; Guignol w tarapatach, 1978) oraz w Teatrze Lalek w Ploeszti w Rumunii.
Szczególnie starannie dobierał do współpracy kompozytorów, sam napisał muzykę do dwóch spektakli, a większość reżyserowanych przez niego sztuk to przedstawienia muzyczne.
Bibliografia
Almanach 1994/95; Jurkowski: Moje pokolenie (il.); Scena 1977 nr 8; Waszkiel: Dzieje 1945–2000; Akt ślubu, Arch. USC Wałbrzych; Akta, T. Lalek Wałbrzych; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
