Teresa Iżewska
IŻEWSKA Teresa, primo voto Wincior, secundo voto Grochal (8 kwietnia 1933 Warszawa – 26 sierpnia 1982 Gdańsk),
aktorka.
Była córką Władysława Iżewskiego oraz Ireny z Klimaszewskich; jej pierwszym mężem był Andrzej Wincior, śpiewak Zespołu Pieśni i Tańca Wojska Polskiego (ślub 9 listopada 1952), drugim aktor Zbigniew Grochal. W 1951 zdała maturę w liceum w Łodzi. W 1954 została przyjęta od razu na drugi rok Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, który ukończyła w 1957.
W sezonach 1958/59–1962/63 była aktorką Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu; debiutowała 8 kwietnia 1959 rolą Julii (Człowiek i cień), potem wystąpiła w rolach: Żanety Dylskiej (Wilki w nocy), Luzzi (Pierwszy dzień wolności), Bożenki (Kuglarze), Bianki (Otello), Caniny (Volpone), Fatimy (Arlekin Mahomet, albo Taradajka latająca), Kleopatry (Idy marcowe). W sezonie 1963/64 grała w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie, np. Małgorzatę (Inkarno). Od sezonu 1964/65 do końca życia należała do zespołu Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Zagrała na tej scenie takie role, jak: Ala (Tango, 1965), Kressyda (Troilus i Kressyda, 1965), Wanda Lektorowiczówna (Jan Maciej Karol Wścieklica, 1966), Marusia (Zmierzch, 1967), Ewa (Tragedia o bogaczu i Łazarzu, 1968), Lucyna (Matka Stanisława Ignacego Witkiewicza, 1969), Selene (Termopile polskie, 1970), Pulcheria (Dom otwarty, 1971), Piękna Helena (Potępienie doktora Fausta, 1972), Ewa (Sen Felicji Kruszewskiej, 1974), Miriamka (Cyganeria warszawska, 1975), Elżbieta (Szaleństwo, 1977), Zoe (W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu, 1978), Podstolina (Zemsta, 1982). Występowała w spektaklach Teatru TV, np. jako Jane (Miraż złota, 1971), Chórzystka (Miniatury kobiece według Czechowa, 1977), Nina Arkadina (Odchodząc, obejrzyj się, 1979).
Była zdolną aktorką, obdarzoną dobrymi warunkami (wysoka, zgrabna brunetka). Występowała w różnorodnym repertuarze, klasycznym i współczesnym, w rolach lirycznych, dramatycznych, a także komediowych i komediowo-groteskowych. Jedną z pierwszych swych ról, Żanetę (1959) grała
«temperamentnie», ekspresywnie, z nerwem i «szwungiem» komediowym
(Józef Kelera),
jako Luzzi (1960)
uderzała świeżością i młodzieńczością kreacji. Była jeszcze dziecinna, a już kobieca, jeszcze sztubacka a już zmysłowa, bezczelna i urocza. Miała naprawdę 17 lat
(Tadeusz Lutogniewski).
Zabawna, przewrotna była jej Lucyna w Matce, a uroda aktorki bardzo dobrze korespondowała z witkacowskim stylem. Za „urodę, temperament, piękną i dziką miłość Miriamki” (1975) chwalił aktorkę Zygmunt Greń. Dużym uznaniem cieszyła się rola Elżbiety w Szaleństwie, dyskretna, naturalna, zawarła w roli
tę rozległość wewnętrznego doświadczenia, która sprawia, że aktor staje się dla nas tożsamy z odtwarzaną postacią
(Elżbieta Morawiec).
Rozgłos przyniosła aktorce rola łączniczki Stokrotki w filmie Andrzeja Wajdy Kanał (1956), w którym wystąpiła jeszcze w czasie studiów. Na przełomie lat 50. i 60. zagrała ciekawe postaci kobiet w filmach: Rancho Teksas, Baza ludzi umarłych, Nafta, Spotkanie w „Bajce”, Mansarda oraz w serialu telewizyjnym Podróż za jeden uśmiech (1971). Była współautorką (z Piotrem Paradowskim) sztuki Tylko dziewięćdziesiąt dziewięć wystawionej w 1964 w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie. Kilkakrotnie próbowała popełnić samobójstwo, zmarła na skutek obrażeń po kolejnej próbie samobójczej.
Bibliografia
Almanach 1981/82; Hist. filmu t. 4 (il.). 5; Pół wieku T. Wybrzeże (il.); Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; T. Polski Wrocław 1945–65 (il.); Warsz. szkoła teatr.; Gaz. Wyb. 2012 nr 9 (Duży Format nr 2); Dz. Bałt. 1965 nr 280: Gaz. Krak. 1964 nr 27; Gaz. Rob. 1959 nr 231 (J. Kelera), 1960 nr 102 (T. Lutogniewski); Głos Wybrz. 1978 nr 86 (il.), 1982 nr 169 (il.); Życie Lit. 1975 nr 8 (Z. Greń), 1977 nr 36 (E. Morawiec); Akt zgonu nr 2733/1982 oraz inf. z Wydz. Spraw Obywatelskich, Arch. USC Gdańsk; Akta (fot.), ZASP; www.filmpolski.pl
Ikonografia
L. Legut: Portret, rys., węgiel, 1977 – MNGdańsk; Fot. – IS PAN, ITWarszawa, MNGdańsk.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Teresa Iżewska (8 IV 1933 Warszawa - 26 VIII 1982 Gdańsk), aktorka. W 1951 zdała maturą w Łodzi, w l. 1954-57 studiowała na wydz. aktorskim warsz. PWST. W l. 1958-63 występowała w T. Dramatycznych we Wrocławiu, w sez. 1963/64 w T. Ludowym w Nowej Hucie, w l. 1964-82 w T. Wybrzeże w Gdańsku. Grała m.in. Kleopatrę ("Idy marcowe" Wildera), Małgorzatę ("Inkarno" Brandysa), Kressydę ("Troilus i Kressyda" Szekspira), Alę ("Tango" Mrożka), Miriam ("Cyganeria warszawska" Nowaczyńskiego), przygotowywała się do roli Królowej w "Vatzlawie" Mrożka. Wystąpiła w wielu filmach, m.in. w "Kanale", "Bazie ludzi umarłych", "Spotkaniach w bajce", "Rozwodów nie będzie". Była współautorką (z Piotrem Paradowskim) sztuki "Tylko dziewięćdziesiąt dziewięć", wystawionej w Nowej Hucie (1964). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1981/1982
