Bałkański szpieg [Dwaj jugosłowiańscy autorzy sceniczni...]
Dwaj jugosłowiańscy autorzy sceniczni Ivo Brešan i Dušan Kovačević osiągnęli pozycję międzynarodową. Sztuki ich grane są na wielu scenach europejskich.
Brešan znany jest też doskonale w Polsce. Przedstawienie Hamleta we wsi Głucha Dolna grane było w wielu miastach polskich, a ostatnio zrealizowane zostało w telewizji. Śmierć przewodniczącego komitetu domowego miała swoją prapremierę na scenie Teatru Dramatycznego w Elblągu 31 października 1980 roku.
Autor Bałkańskiego szpiega — Dušan Kovačević miał bardzo udany debiut. Sztuka Maratonici trce pocasni krug grana jest wciąż na scenie „Atelier 212” od prapremiery, która odbyła się w 1973 roku. W Bałkańskim szpiegu Kovačević uczynił przedmiotem publicznej dyskusji los jugosłowiańskich komunistów. Gdy prezydent Tito zerwał ze Stalinem, część komunistów nie uznała tego faktu i pozostała wierna idei stalinowskiej. Było ich kilka tysięcy, zostali aresztowani i poddani ostremu i intensywnemu procesowi reedukacji. Po latach zaczęto stopniowo wypuszczać ich z więzień. Niektórzy, tak jak główny bohater Bałkańskiego szpiega — Ilja Čvorović nie wyzbyli się dogmatycznych przekonań i sposobów postępowania.
Nie jest to jednak sztuka historyczna o skrzywdzonych stalinowcach, lecz w pełni współczesna rzecz o systemie wypaczającym ludzkie charaktery. Strach i wypływająca z niego czujność, to bardzo zaraźliwe stany psychiczne. Zagrożenie tym wynaturzeniem nie należy do historii, lecz przeżywa okres rozkwitu. Sami w sobie hodujemy i pielęgnujemy wciąż nowe odmiany strachu i czujności. Nie jest to już czujność polityczna, która mogła być kiedyś historycznie uzasadniona. Teraz panoszy się czujność biurokratyczna. Któż nie zna dyrektorów, prezesów kierowników, którzy dumni są z tego, że doprowadzili swój słuch do perfekcji. Plotki, donosy i anonimy to ich żywioł i całe życie duchowe; Nie czytają książek, nie słuchają muzyki. Rozrywki są nie dla nich, bo pozbawieni są poczucia humoru. Wciąż boją się, że czegoś nie zrozumieją i skompromitują się. Megalomania miesza się z zawiścią. Najlepszym lekarstwem jest plotka — głaszcze i uspokaja. Drzwi gabinetów są szeroko otwarte dla usłużnych i zaufanych. W ten sposób niektóre dyrekcje, wydziały i zarządy stały się doskonale funkcjonującymi Biurami Analizy i Opracowania Plotek.
Twórcą przedstawienia na elbląskiej scenie jest wybitny reżyser filmowy owiązany poprzez serial telewizyjny Pan na Żuławach z naszym regionem — Sylwester Szyszko. Jest autorem takich filmów, jak Ciemna rzeka za którą otrzymał nagrodę jury na festiwalu filmowym w Karlowych Warach i główną nagrodę na festiwalu filmowym w Gdańsku. Serial telewizyjny Najważniejszy dzień życia zdobył „Złoty Ekran”. Sylwester Szyszko otrzymał też dwukrotnie nagrodę ministra obrony narodowej za filmy Złoto i Ciemna rzeka. Film W słońcu i w deszczu nagroda widzów — Koszalin 80 i film Zerwane cumy — nagroda na festiwalu w Gdańsku.
Mamy nadzieję, że Sylwester Szyszko także w następnym sezonie będzie reżyserował w teatrze elbląskim.
