W rytmie tanga
„Napisałem w tym czasie sztukę — groteskę Bal manekinów wyszydzającą współczesną zachodnią socjaldemokrację. Pobudziła mnie do tego nieobecność w naszym rewolucyjnym repertuarze spektakli wesołych, które by widzowi proletariackiemu dawały możliwość pośmiać się przez dwie godziny z jego wrogów zdrowym, beztroskim śmiechem, dającym rewolucyjny trening. Postanowiłem podjąć próbę stworzenia rewolucyjnej farsy, przedsięwzięcie, na mój gust, wyszło pomyślnie” — tak przedstawia Bruno Jasieński w swej autobiografii, genezę Balu manekinów, sztuki powstałej, jak byśmy to dziś powiedzieli, „na zamówienie społeczne”.
Stąd tyle w Balu manekinów, elementów, które wydają się nam dziś li tylko komediowymi ozdobnikami, mającymi jedynie luźny związek z głównym nurtem akcji sztuki (na przykład sceny pojedynkowe w drugiej części), lecz które ściśle odnoszą się do realiów epoki, w której Jasieński sztukę swoją napisał, a więc do rzeczywistości międzywojennej (w kwestii pojedynków w owym czasie — patrz: wydana właśnie bardzo ciekawa książka Jerzego Rawicza Do pierwszej krwi). Również zakończenie sztuki, które może wydawać się widzowi współczesnemu dosyć efemeryczne, ma ścisły związek z przynależnością autora do ruchu polskiego futuryzmu, który to nurt artystyczny ma wiele do zawdzięczenia Jasieńskiemu — poecie i dramaturgowi.
Poza wszystkim jednak jest Bal manekinów komedią, a nawet — jak powiada sam autor — farsą, groteską. Sztuka oparta na świetnym, choć prostym pomyśle, konsekwentnie rozwijanym w powikłaniach komediowej akcji, ma dobrze i zabawnie zarysowane postacie, choć oczywiście trudno od nich wymagać jakiegoś psychologicznego pogłębienia. Postacie Balu przypominają raczej karykatury, satyryczne plakaty, które — jak wiadomo — z góry zakłada pewne uproszczenie i schematyczność. Ma więc Bal manekinów Jasieńskiego wiele tych składników, których daremnie oczekujemy od dramaturgii nam współczesnej, toteż dobrze, że teatr sięga po tę komedię.
Tym bardziej, że osadzona jest ona w epoce, na którą, dziś nastała moda na całym niemal świecie. Dźwięki tanga budzą sentymenty, a ubiory osób, występujących na scenie, niewiele odbiegają od strojów, lansowanych przez najnowszą modę. Można więc wróżyć każdej, byle dobrej, inscenizacji Balu manekinów, powodzenie u publiczności. Tak, jak to ma miejsce obecnie w Teatrze Ateneum, gdzie komedię Jasieńskiego wystawił ze smakiem Janusz Warmiński.
