Artykuły

Wydany kilkadziesiąt lat po śmierci Białoszewskiego Tajny dziennik to liczące niemal tysiąc stron codzienne zapiski, prowadzone od 1975 roku do ostatnich miesięcy życia, w których pisarz przygląda się światu i ludziom, i odsłania siebie bardziej niż kiedykolwiek. Zapiski czasem kipiące emocjami, czasem nudne, literacko nierówne, ale szczere i intymne. Trudno sobie wyobrazić, jak z tak bogatego zbioru zdarzeń, postaci, emocji i międzyludzkich relacji można stworzyć zwarty sce­nariusz. Jednak Elżbieta Chowaniec i Wojciech Urbański skupiają się na tych momentach, kiedy Miron jest sam ze sobą, i z natłoku wątków wyławiają ten, którym podszyty jest cały dziennik: wątek przemijania i śmierci.

Najpierw umiera dziadek Jadwigi Stańczakowej, przyjaciółki, potem ojciec Białoszewskiego, a wkrótce po nim chorująca na raka matka. Każde z tych zdarzeń spada na Mirona „jak wór kamieni”, prowokując do refleksji nad przemijaniem życia i nieuchronnością śmierci. W kontrapunkcie do tych doświadczeń pozostaje wyjazd do Nowego Jorku, zachłyśnięcie się światłami, kolorami, smakami, możliwość bycia sobą — życie, któremu Białoszewski przygląda się z zaciekawieniem i z którego czerpie pełną garścią, zatrzymany czas. Powrót do kraju i do przemijania będzie już wyciszeniem. Niepokój zniknie, kolejny zawał pisarza nadejdzie niczym niezapowiedziany, ale dobrze znany gość.

Spektakl został rozpisany na czterech aktorów (Michał Piela, Robert Majewski, Henryk Niebudek, Piotr Siwkiewicz). Żaden z nich jednak nie wciela się w Mirona. To raczej czterech współczesnych narratorów, zain­spirowanych słowami Białoszewskiego i niosących je dalej. Poruszają się wśród starych mebli i przedmiotów pochodzących z kolejnych mieszkań pisarza, które przed spektaklem można oglądać jak w muzeum. W centrum, nad tapczanem, widok z okna — smętne blokowisko, współczesne Chamowo. W tak kameralnej, niemal intymnej przestrzeni Mironowe chro­pawe słowa wybrzmiewają jak poezja. Poezja o przemijaniu i oswajaniu śmierci.