Artykuły

Olga Śmiechowicz, teatrolog i dramaturg, otrzymała Nagrodę Naukową Polityki 2019 w kategorii nauk humanistycznych.

Nauka nie uznaje kompromisów - wymaga zarówno talentu, jak i pełnego zaangażowania. Rozumieją to doskonale laureaci i finaliści Nagród Naukowych POLITYKI, dla których nauka to więcej niż zawód.

Nagrody Naukowe POLITYKI mają szczególny charakter nie tylko dlatego, że przyznaje je organizacja medialna nieangażująca się bezpośrednio w badania naukowe. Wyjątkowy jest także sposób wyłaniania laureatów w dwustopniowej procedurze, podczas której obowiązkami dzielą się dwie kapituły, Profesorska i Obywatelska.

Kapituła Profesorska, złożona z wybitnych przedstawicieli polskiej nauki reprezentujących wszystkie dyscypliny, od humanistyki przez medycynę i architekturę po nauki techniczne, ma za zadanie wyłowić piętnaścioro finalistów spośród blisko trzystu, którzy wystartowali w 19. edycji Nagród. To trudne zadanie, bo dobrych propozycji jest zawsze więcej, niż można wyróżnić. Sprawy wcale nie ułatwia pozornie jednoznaczne kryterium oceny - dorobek naukowy i jakość prowadzonych badań. Mimo bowiem młodego wieku wielu ubiegających się o laury ma na koncie liczne publikacje w renomowanych czasopismach, monografie, wystąpienia na konferencjach i liczbę cytowań, których mógłby pozazdrościć niejeden profesor brylujący w mediach w roli autorytetu. Na dodatek coraz częściej młodzi uczeni łamią dyscyplinarne granice, włączają zaawansowane metody informatyczne do badań humanistycznych lub biegle równocześnie funkcjonują w świecie medycyny i... filologii.

Konkursowe aplikacje co roku są tak ciekawe i oryginalne, że członkom Kapituły Profesorskiej, mimo że niektórzy zasiadają w niej od samego początku, nie grozi popadniecie w rutynę i za każdym razem muszą od nowa zmierzyć się z oceną i argumentacją, która uzasadni konkretne decyzje. W efekcie piętnaścioro finalistów, których przedstawiamy we wrześniu, to najlepsi z najlepszych, którzy już mogą o sobie mówić, że są zwycięzcami.

POLITYCE to jednak nie wystarcza, zależy nam także na tym, by nasze nagrody miały jak największe oddziaływania społeczne, by służyły umacnianiu pozycji nauki w szerokiej świadomości i debacie publicznej. Dlatego Kapituła Obywatelska, którą tworzą osobistości życia publicznego ma zadanie wybrać spośród finalistów pięcioro pierwszych spośród równych - laureatów, na których obok wyróżnienia spada obowiązek włączenia się do akcji promującej wyniki ich badań.

Zakończona Galą 19. edycja Nagród Naukowych POLITYKI była szczególna ze względu na opisaną już oryginalność propozycji. Dodatkowo jednak wyniki pokazują wyraźnie, że przełamujemy w Polsce schemat, że nauka to męska sprawa, zwłaszcza w takich dyscyplinach, jak matematyka, ekonomia czy nauki techniczne. W gronie pięciorga wyróżnionych tytułem laureata i stypendium w wysokości 15 tys. zł znalazły się trzy naukowczynie i dwóch naukowców, wśród finalistów proporcje ułożyły się niemal równo.

Dziesięć nagród finałowych otrzymali: dr hab. inż. Maciej Antczak z Wydziału Informatyki Politechniki Poznańskiej, dr hab. n. med. Piotr Donizy z Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, dr Wojciech Filipowiak z Ośrodka Archeologii Średniowiecza Krajów Nadbałtyckich w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN, dr Agnieszka Gajewicz-Skrętna z Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego, dr hab. Kamil Imbir z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, dr Alicja Jarkowska-Natkaniec z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr Mira Marcinów z Zakładu Logiki i Kognitywistyki w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, dr Piotr Słodkowski z Wydziału Zarządzania Kulturą Wizualną Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, dr n. hum., lekarz Natalia Szejko z Zakładu Etyki Lekarskiej i Medycyny Paliatywnej oraz Katedry i Kliniki Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz dr Michał Tomza z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

***

LAUREACI NAGRÓD NAUKOWYCH POLITYKI 2019

Dr Olga Śmiechowicz

Rocznik 1987. Asystent w Katedrze Teatru i Dramatu na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr Olga Śmiechowicz to teatrolożka i filolożka klasyczna zajmująca się teatrem antycznym, szczególnie komedia Arystofanesa. Na podstawie monografii o sposobach wykorzystania w antyku teatru jako narzędzia politycznego będzie ubiegała się jesienią o habilitację. Dr Śmiechowicz nie skupia się jednak tylko na przeszłości, bo zajmuje się recepcją antycznego teatru w różnych krajach, a jedna z 6 napisanych przez nią książek poświęcona jest współczesnemu teatrowi polskiemu Lupy, Warlikowskiego i Klaty. Jest też cenionym wykładowcą, jej zajęcia z dramaturgii antycznej na UJ zdobywają najwyższe noty wśród studentów. Sama za sprawdzian swojej teoretycznej wiedzy uważa pracę dramaturga przy "Trojankach" Eurypidesa w reżyserii Jana Klaty, które miały premierę 8 września 2018 r. w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku i zyskały miano spektaklu roku. O jej międzynarodowym uznaniu świadczą zaproszenia na wykłady m.in. do Amsterdamu, Wiednia, Tel Awiwu, Heidelbergu. Jak pisze w rekomendacji prof. Grażyna Borkowska: "Jan Kott byłby zadowolony z kariery zawodowej Olgi Śmiechowicz. A może nawet zobaczyłby w niej partnerską duszę".

*

Dr Ewa Zawojska

Rocznik 1989. Adiunkt w Katedrze Mikroekonomii na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Dr Ewa Zawojska zajmuje się badaniem tego, jaką wartość dla społeczeństwa mają dobra publiczne, na przykład cisza czy latarnie na ulicy. Rozwija metody ankietowe, które pozwalają określać, jaka jest prawdziwa wartość takich dóbr. Wytycza tym samym nowe standardy pomiaru wartości dóbr publicznych. Ich dostarczycielem jest zazwyczaj rząd, ale ile latarni powinien postawić na danej ulicy? Z ekonomicznego punktu widzenia odpowiedź zależy od tego, jakie są koszty i korzyści z ich dostarczenia. O ile stosunkowo łatwo jest określić koszty jakiegoś przedsięwzięcia, o tyle wycena korzyści dla obywateli jest bardziej skomplikowana. Dr Zawojska zaproponowała rozwiązania, jak mierzyć te korzyści, aby wiarygodnie odzwierciedlały prawdziwą wartość dóbr publicznych. Zaledwie trzydziestoletnia badaczka ma już duże doświadczenie międzynarodowe (Wielka Brytania, Kanada, USA), była kierownikiem dwóch projektów NCN oraz wykonawcą w czterech (w tym dwóch międzynarodowych). Jej dorobek naukowy spokojnie wystarczyłby na habilitację.

*

Dr Andrzej Zieleziński

Rocznik 1985. Adiunkt w Instytucie Biologii Molekularnej i Biotechnologii na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dr Andrzej Zieleziński jest 34-letnim biologiem molekularnym i bioinformatykiem. Tworzy metody obliczeniowe służące do określenia funkcji genów różnych organizmów. Wykazał, że wirusy uzbrojone są w geny kodujące białka na podobieństwo białek atakowanego organizmu i dzięki temu kamuflażowi przełamują jego mechanizmy obronne. Zidentyfikowane przez niego sekwencje wirusowych białek mogą stanowić podstawę do opracowania terapii genowej wielu chorób wirusowych. Dr Zieleziński jest też twórcą gry komputerowej, w której uczestnicy projektują sekwencje białek wirusa powodujących zakażenie organizmu. Celem tej symulacji jest zastosowanie rozwiązań graczy w badaniach laboratoryjnych prowadzących do wyłączenia genów chorobotwórczych wirusów. Dr Zieleziński jest też moderatorem najpopularniejszego na świecie serwisu społecznościowego dla bioinformatyków (Biostars). W tym roku utworzył międzynarodowe konsorcjum specjalistów z 10 renomowanych ośrodków naukowych, których celem jest usprawnienie i ujednolicenie metod bioinformatycznych służących do analizy sekwencji DNA. Dr Zieleziński ma na koncie 16 publikacji z listy filadelfijskiej o imponującym wskaźniku Impact Factor wynoszącym 100.

*

Dr Iwona Chlebicka

Rocznik 1986. Adiunkt w Instytucie Matematyki Stosowanej i Mechaniki na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Dr Iwona Chlebicka zajmuje się dziedziną bardzo intensywnie badaną w międzynarodowym środowisku matematycznym: analizą funkcjonalną niekonwencjonalnych przestrzeni funkcyjnych i jej zastosowaniami w teorii istnienia i regularności nieliniowych równań różniczkowych. Takich równań można użyć do opisu własności materiałów kompozytowych, mających ziarna o różnych gęstościach i zmieniających lepkość w zależności od temperatury i struktury, działania kamizelek kuloodpornych czy inteligentnych układów hamulcowych. Tworzone przez nią metody pozwalają na analizę takich modeli w szerszym kontekście niż było to dotąd możliwe, a pewne stawiane przez nią zagadnienia mają pionierski charakter. Dr Chlebicka ma 33 lata i troje dzieci, a zdążyła już kierować dwoma grantami NCN, być stypendystką Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, wyróżnioną w wielu konkursach dla młodych naukowców. Poza tym współpracuje w różnych międzynarodowych zespołach z wybitnymi matematykami, wygłasza referaty na międzynarodowych konferencjach i w ciągu ostatnich 3 lat opublikowała w bardzo dobrych czasopismach kilkanaście artykułów.

*

Dr inż. Mariusz Ptak

Rocznik 1984. Adiunkt w Katedrze Konstrukcji i Badań Maszyn na Wydziale Mechanicznym Politechniki Wrocławskiej. Dr inż. Mariusz Ptak zajmuje się zaawansowanymi modelami numerycznymi głowy człowieka, które służą symulacji urazów czaszkowo-mózgowych. Celem jego badań jest doskonalenie metod diagnostyki i obrazowania wpływu obciążeń na strukturę mózgu, symulowanie konsekwencji wypadków drogowych oraz ulepszanie urządzeń ochronnych głowy, w tym kasków rowerowych i motocyklowych. Badania ściśle wiążą ze sobą z zasady osobno rozpatrywane zagadnienia biomechaniki, obrazowania medycznego i neurochirurgii, a jednocześnie mają znaczenie praktyczne. Dr Ptak wraz z zespołem projektu aHEAD opracował trzy modele numeryczne głowy: seniora, dorosłego i dziecka, umożliwiające badanie urazów u osób w różnym wieku. Jego autorskim pomysłem jest wieloczujnikowa opaska wyposażona w układ elektroencefalografii, pozwalająca rejestrować przeciążenia działające na głowę. Dr Ptak jest autorem lub współautorem 40 artykułów w renomowanych czasopismach międzynarodowych, uczestnikiem wielu ważnych projektów badawczych. Ma też na swoim koncie kilka zgłoszeń patentowych i parę istotnych wdrożeń przemysłowych.