Artykuły

Cabaret Voltalre. Scenariusz, scenografia i reżyseria: Andrzej Dziuk. Teatr im. St. I. Witkiewicza w Zakopanem. Przedstawienie 22 stycznia 1988 roku w ramach XVIII Warszawskich Spotkań Teatralnych.

Występ zakopiańczyków na WST został przez wie­lu uznany za największe wydarzenie teatralne. Byli noszeni na rękach, obsypywani komplementami, uwielbiani, oklaskiwani. A nade wszystko ich niezwykły seans dadaistyczno-surrealistyczny Cabaret Voltaire.

Nazwa spektaklu nawiązuje do pierwszego zbioro­wego wystąpienia DADA w zuryskim kabarecie „Voltaire”, w którym przy kieliszku wina spotykała się inte­lektualna awangarda miasta. Dadaiści właśnie wów­czas, kpiąc sobie z dawnych wartości, wycinali z ga­zet słowa, wrzucali je do cylindra i z przypadkowo wyciągniętych kartek układali poematy. Buntownicy zakwestionowali uznane kryteria piękna, logiki, do­brego smaku, w ich poezji słowa okazały się zgoła zbędne. W teatrze DADA i surrealistycznym wszystko stało się możliwe, co mógł jedynie zrozumieć myślą­cy człowiek.

Sądząc po ścisku w „Stodole” i reakcjach widzów stłoczonych wokół stolików tylko taka publiczność była na sali. Nie, raczej w dadaistycznej kawiarni z przytłumionym światłem, kefirem i rzodkiewkami, któ­re też miały zagrać w tym spektaklu swoją rolę. Tylko że dobrze ułożona warszawska publiczność nie chciała zrozumieć żartu i nie obrzuciła nimi aktorów. Bo to byłoby wbrew konwencji, która nakazuje w tea­trze zachowywać się poprawnie.

Na szczęście trójce aktorów — Dorota Ficoń, An­drzej Jesionek, Lech Wołczyk — udało się na tyle rozgrzać publiczność, że zaczęła się zabawa, ale bez żadnych ekscesów. Ludzie śmiali się głośno, ser­decznie, śpiewali razem z aktorami surrealistyczne wiersze. Ten spektakl miał dwa hity — Witaj smutku, żegnaj smutku w interpretacji Doroty Ficoń oraz re­welacyjnie wykonaną przez Andrzeja Jesionka pio­senkę Kobieta, z którą żyłem. Została ona zaśpie­wana przez całą salę na zakończenie spektaklu. Mimo późnej pory i niebezpieczeństwa, że zaraz od­jedzie ostatni autobus. A za niżej podpisaną „chodzi­ła” jeszcze przez parę dni. Stronę muzyczną uzupeł­niał zespół Young Power.

Autor spektaklu Andrzej Dziuk wykorzystał w pro­gramie m.in. utwory Serce na gaz Tristana Tzary, Niemy kanarek Georga Riesemont-Dessaignes, wiersze Paula Eluarda oraz fragment poematu Pabla Picassa… przeplatając je scenkami plastycznymi ro­dem z surrealistycznych obrazów. Był też pokaz mody: Pamiętaj jedynie kolekcja DADA uchroni cię przed AIDS, który zakończył się owacjami, bisami i znów owacjami…

Ale świetne pomysły, bez doskonałego aktorstwa, byłyby puste. Aktorzy z Zakopanego byli perfekcyjni, ich spektakl był przemyślany. Choć nie wiadomo czym mogą jeszcze zaskoczyć, bowiem — jak sami mówią — ich przedstawienia zmieniają się, wciąż szu­kają prawdziwej sztuki.

Cabaret pełen jest ich radości, witalności i… mi­łości do tego co robią. Zakopiańczycy mieli w sobie owo boskie szaleństwo, bez którego nie mogę sobie wyobrazić prawdziwego teatru. A tu udało się.

I chociaż w „Stodole” nie wydarzył się żaden skan­dal, nie było afer na miarę tych, które wywoływał w latach dwudziestych patron teatru Witkacy. Nie było programu futurystów, aktorzy nie zostali obrzuceni ja­jami czy spoczywającymi w spokoju na stolikach rzodkiewkami — to jednak Cabaret udowodnił, że wieczór w teatrze może być przygodą. A dorośli lu­dzie mogą bawić się jak dzieci. Naprawdę. Do łez…